De onverwachte effecten van kauwgom (mits u verstandig kiest)

Was de kauwgom lange tijd veroordeeld tot een plekje in het snoepschap, tegenwoordig vindt men het ook tussen de farmaceutische producten. Op de verpakking verdringen de gezondheidseffecten de smaakjes en de felle kleuren, en dat met de goedkeuring van sommige gezondheidsprofessionals. Moeten we hierbij denken aan een positieve ontwikkeling voor onze gezondheid? Of is het een zoveelste gewetenloze handelstruc? We doen een poging dit fenomeen te ontrafelen.

De mens kauwt al langer dan u denkt

In 2007 ontdekte een archeologiestudent 5000 jaar oude restanten van een soort kauwgom. Het bestond uit de schors van de berk en vertoonde nog duidelijk de tandafdrukken van de eigenaar. Deze ontdekking leidde tot de hypothese dat sommige mensen in de jonge steentijd al op kauwgom kauwden. Naar de reden van dit kauwgedrag konden we alleen nog maar raden: kauwden deze mensen om, zoals Professor Trevor Brown denkt, om van de antiseptische werking van de fenolen in de schors te profiteren¹? Dacht men dat kauwgom een gunstige invloed op de cognitieve functies had? We weten het nog steeds niet.

Wat we wel weten, is dat de moderne kauwgom bijna 5000 jaar later ontstaat in de Verenigde Staten. Het begint allemaal bij de verbanning van generaal Santa Anna, een van de boosaardigste dictators uit de geschiedenis van Mexico. Wanneer deze generaal in 1855 Mexico ontvlucht, neemt hij 250 kg chiclé mee. Chiclé is het natuurlijke was van het sap van de sapotilleboom. De generaal had maar een doel voor ogen: het bestaande rubber vervangen door dit product en daarmee superrijk worden! Hij deelt zijn plan met zijn buurman, de fotograaf Thomas Adams. Die is er maar wat blij mee: hij heeft financiële problemen en hoopt zo de nodige dollars binnen te slepen. Maar helaas slagen ze niet in hun opzet en gaat hun zaak al snel op de fles. Generaal Santa Anna had de eigenschappen van het materiaal niet zo goed ingeschat. Thomas Adams is ontgoocheld: hij staat op het punt de nog resterende voorraad in de East River, de beroemde zeestraat van New York te gooien. Op die dag ziet hij echter een meisje met een snoepje in de hand uit de apotheek komen. Dan valt bij hem het kwartje! Thomas Adams gaat de apotheek binnen en vertelt de apotheker over zijn idee. Op die dag wordt de kauwgom uitgevonden.

De geleidelijke neergang van de kauwgom

Het product wordt een enorm succes, en de natuurlijke gom wordt al snel vervangen door synthetische. Het Amerikaanse product wordt een icoon van het vrije en moderne leven, een imago dat zijn therapeutische potenties verdringt. Men voegt er nog een tiental chemische producten aan toe, waardoor de textuur, de smaak en de kleur nog verder verbeteren. Door al deze veranderingen, waarmee concurrenten zich van elkaar willen onderscheiden, verdwijnt de therapeutische waarde van kauwgom langzaam maar zeker. Het product belandt in het schap met de snoepwaren.

Bijna 100 jaar na het ontstaan van de kauwgom kan gezegd worden dat het product in Frankrijk mateloos populair is geworden. Frankrijk is na de VS de op een na grootste gebruiker. Deze trend lijkt de laatste jaren echter te veranderen. De handel stagneert. Snoepfabrikanten hebben een gevoelige klap gekregen. Onder de druk van 'gezond eten' worden alle suikerhoudende producten steeds meer in de ban gedaan. In 2008 moesten Franse verkopers de producten die ze voor de kassa hadden opgesteld onder de loep nemen. Ze werden geacht minder snoepwaren aan te bieden op die plek. Ook de kauwgom viel ten prooi aan deze nieuwe maatregel. Kauwgom staat bovenaan de lijst van impulsieve aankopen, en dat is precies de reden waarom deze displays bij de kassa's zo strategisch zijn opgesteld.
Omdat de makers van kauwgom deze nieuwe trend niet konden omkeren, besloten ze de kauwgom een nieuwe plek op de markt te geven, namelijk als gezond product met een gunstig effect op de mondhygiëne.
De samenstelling van kauwgom verbetert geleidelijk aan, maar de ommekeer blijkt in veel gevallen nog te vallen in de categorie 'schone schijn'. En dat is jammer, want de goede eigenschappen van kauwgom zijn ondertussen ook in wetenschappelijke kringen bekend¹.

Effecten op de cognitieve prestaties

Er gaan geruchten dat je van het kauwen van kauwgom slimmer wordt. Dit is nooit bewezen, maar er is wel onderzoek dat heeft aangetoond dat kauwgom kauwen de cognitieve functies beïnvloedt. In 2015 bestudeerde een groep Japanse onderzoekers de wetenschappelijke onderzoeken die tot dan toe waren uitgevoerd naar dit onderwerp². Van de 22 onderzoeken de men had gevonden, bleek meer dan de helft melding te maken van een positief effect van kauwgom op de oplettendheid en waakzaamheid. Al eeuwenlang vermoedde men dit effect, dat voor het eerst in 1939 werd bewezen door Hollingworth³. Hij meldde dat kauwgom het vermogen verbeterde om producten te tellen en te typen op een typemachine zonder vermoeid te raken. Sindsdien wordt kauwgom vooral gebruikt door nachtwakers. Men kent nog niet alle mechanismen die erachter zitten, maar onderzoeken aan de hand van een EEG (elektro-encefalogram) hebben aangetoond dat er een toename van bèta-golven te zien is en dat het episodisch geheugen verbetert⁴.

Beter werken met kauwgom? Om te onderzoeken of kauwgom kauwen leidt tot betere prestaties, observeerden Ierse onderzoekers in het jaar 2014 een groep van 126 werknemers⁵. De helft van de medewerkers kreeg de instructie 10 stukjes kauwgom per dag te eten. De andere helft mocht geen kauwgom eten. Het vermoeidheidsniveau en het prestatieniveau van de deelnemers werd gemeten aan de hand van vragenlijsten die ze zelf aan het begin en het eind van de dag moesten invullen. Het kauwen van kauwgom werd volgens de auteurs van het onderzoek gerelateerd aan minder stress op het werk, aan minder vermoeidheid en aan een hogere mate van oplettendheid.

Stressvermindering

Het is een publiek geheim: dieren die worden blootgesteld aan een stressverhogende factor waaraan ze niet kunnen ontsnappen, ontwikkelen typische gedragingen, zoals kauwen⁶. Bij de mens is het niet anders. Dit verklaart waarom mensen op hun nagels bijten, op voorwerpen knagen, hun kaken op elkaar klemmen of op kauwgom kauwen. En laten we eerlijk zijn: gelijk hebben ze! Mensen die op kauwgom kauwen, melden dat het stressniveau afneemt^{7, 8} en dat zelfs angstgevoelens minder worden⁹. Het onderzoek toonde zelfs aan dat het mogelijk gunstig werkt voor mensen die lijden aan een depressie¹⁰.

Hoe het precies werkt, weten we nog niet. Het wordt echter wel steeds duidelijker. Onlangs heeft men aangetoond dat het kauwen van een kauwgom tijdens de blootstelling aan een extreem hard geluid, de transmissie remt van stressgerelateerde informatie in de hersenen¹¹. Hiermee zou het de vorming van maagzweren kunnen voorkomen, een aandoening die sterk gerelateerd is aan dagelijkse stress¹².

Een gezondere mond? De fabrikanten van kauwgom willen ons doen geloven dat het kauwen van kauwgom onze mondhygiëne verbetert. Maar is dat wel zo?

Als eerste willen we onderstrepen dat het kauwen van kauwgom ontegenzeggelijk de speekselaanmaak stimuleert. Volgens de befaamde Amerikaanse tandartsenassociatie ADA zou dit de volgende effecten teweegbrengen:

- het zou de zuren neutraliseren die ontstaan als gevolg van fermentatie van suiker door bacteriën. Deze zuren vallen geleidelijk aan het tandglazuur een en zorgen voor omstandigheden die cariës bevorderen.
- het zou de concentratie calcium en fosfaat verhogen in de mond, hetgeen ervoor zorgt dat er meer mineralen beschikbaar zijn voor het tandglazuur. Om die reden bevatten bepaalde kauwgomsoorten ook fluor.

Volgens de Europese autoriteit voor de voedselveiligheid dient men dagelijks 2 tot 3 g gom (oftewel een stukje kauwgom) te kauwen gedurende 20 minuten en dat ongeveer drie keer per dag, na de maaltijd voor een duidelijk effect op de mondhygiëne.

Het is belangrijk om aan te geven dat dit geen vervanging is voor de dagelijkse poets- en flosbeurten. De Franse unie voor Mondhygiëne geeft aan dat kauwgom, mits men kiest voor de varianten zonder suiker en zonder kleurstoffen, een doeltreffend middel kan zijn in de strijd tegen cariës op momenten dat tandenpoetsen niet gemakkelijk is (bijvoorbeeld tijdens het werk).

De juiste kauwgom kiezen

Samenvattend kunnen we stellen dat kauwgom mogelijk een gunstige invloed heeft op stress, op het concentratievermogen en op gezondheid van de mond....mits u kiest voor de juiste kauwgom! Kies bij voorkeur een natuurlijke kauwgom (zoals Mastic Gum), die meestal bestaat uit was van de mastiekboom. Daarmee voorkomt u dat u tijdens het eten van kauwgom op tientallen chemische producten kauwt. Natuurlijk dient u er op te letten dat het product geen suiker of aspartaam bevat. Van laatstgenoemde stof vermoedt men dat het kanker zou kunnen veroorzaken en zou kunnen leiden tot vroeggeboorten. Kies ter vervanging hiervan voor xylitol, sorbitol of mannitol. Dit zijn zoetstoffen die bekend staan om hun cariësbestrijdende werking. Ten slotte bevat de ideale kauwgom eveneens essentiële antibacteriële olie, wat het effect van het kauwen voor de mondhygiëne nog verhoogt.

Nog een laatste tip: gooi nooit achteloos uw kauwgom op de grond! Kauwgom is enorm vervuilend: alleen al in Londen kost het 6 miljoen euro per jaar om deze vervuiling op te ruimen! (Dankzij de specifieke samenstelling blijft kauwgom plakken aan het asfalt: het bevat 100 verschillende chemische elementen rondom een lange koolstofstructuur, vergelijkbaar met plastic of petroleum). Het verwijderen van ingedroogde kauwgom met behulp van kauwgomverwijderaars (bijvoorbeeld door het te bevriezen) of met behulp van hogedrukapparaten is bewerkelijk en duur: alleen in Londen al kost het 6 miljoen euro per jaar om deze kleine witte plekjes te verwijderen! En het is simpel te voorkomen: bewaar het kauwgompapiertje en gooi de gebruikte kauwgom hierin weg. Daar vaart iedereen wel bij.)

---

Références

1. Andrew P. Allen and Andrew P. Smith, Chewing Gum: Cognitive Performance, Mood, Well-Being, and Associated Physiology, Hindawi Publishing Corporation BioMed Research International Volume 2015, Article ID 654806, 16 pages.
2. Yoshiyuki Hirano and Minoru Onozuka, Chewing and Attention: A Positive Effect on Sustained Attention, BioMed Research International, Volume 2015 (2015), Article ID 367026, p1-6.
3. H. L. Hollingworth, “Chewing as a technique of relaxation,” Science, vol. 90, no. 2339, pp. 385–387, 1939.
4. L. Wilkinson, A. Scholey, and K. Wesnes, “Chewing gum selectively improves aspects of memory in healthy volunteers,” Appetite, vol. 38, no. 3, pp. 235–236, 2002.
5. Andrew P. Allen and Andrew P. Smith "Chewing Gum: Cognitive Performance, Mood, Well-Being, and Associated Physiology" Hindawi Publishing Corporation BioMed Research, International Volume 2015, Article ID 654806, 16 pages.
6. C. W. Berridge, R. A. Espana, and T. A. Stalnaker, “Stress and coping: lateralization of dopamine systems projecting to the prefrontal cortex,” in Brain Asymmetry, K. Hugdahl and R. J. Davidson, Eds., pp. 69–104, MIT Press, Cambridge, Mass, USA, 2nd edition, 2002.
7. A. P. Smith, “Chewing gum, stress and health,” Stress and Health, vol. 25, no. 5, pp. 445–451, 2009.
8. A. Smith, “Effects of chewing gum on stress and health: a replication and investigation of dose-response,” Stress and Health, vol. 29, no. 2, pp. 172–174, 2013.
9. K. Sketchley-Kaye, R. Jenks, C. Miles, and A. J. Johnson, “Chewing gum modifies state anxiety and alertness under conditions of social stress,” Nutritional Neuroscience, vol. 14, no. 6, pp. 237–242, 2011.
10. F. M. Erbay, N. Aydin, and T. Sati-Kirkan, “Chewing gum may be an effective complementary therapy in patients with mild to moderate depression,” Appetite, vol. 65, pp. 31–34, 2013.
11. H. Yu, X. Chen, J. Liu, and X. Zhou, “Gum chewing inhibits the sensory processing and the propagation of stress-related information in a brain network,” PLoS ONE, vol. 8, no. 4, Article ID e57111, 2013.
12. G. P. Vincent, W. P. Pare, J. E. D. Prenatt, and G. B. Glavin, “Aggression, body temperature, and stress ulcer,” Physiology and Behavior, vol. 32, no. 2, pp. 265–268, 1984.