Helicobacter Pylori: de sluipende bacterie waardoor jaarlijks 600.000 mensen overlijden

Elk jaar overlijden er zo'n 750.000 mensen aan maagkanker. Het is een van de vijf dodelijkste kankervormen. Hoe komt dat? Bij een op de twee mensen zit er een ziekteverwekkende bacterie in de maag. Tot 40 jaar geleden was deze bacterie nog volledig onbekend. Heeft deze bacterie ook bij u de diepere lagen van de maag aangetast? Bent u een van de volgende slachtoffers?
Tot 1982 hield men het nog voor onmogelijk dat een levend organisme in staat zou zijn te groeien in het agressieve milieu van de maag. Toch ontdekten twee onderzoekers een onbekende bacterie toen ze de maag van personen met een maagzweer onderzochten. Men verdenkt de bacterie dan al snel van het veroorzaken van diverse maagproblemen, met name maagkanker. Vanaf 1994 wordt deze verdenking ook hard gemaakt: het Internationale Agentschap voor Kankeronderzoek deelt de bacterie Helicobacter Pylori in bij categorie I van carcinogene stoffen, oftewel stoffen waarvan voldoende bewijs is om te stellen dat ze kankerverwekkend zijn voor de mens. Het aantal mensen dat vandaag de dag besmet is met de bacterie is duizelingwekkend: elk jaar worden 500.000 tot 700.000 mensen het slachtoffer van deze bacterie, die zich geleidelijk aan nestelt in de maag. De situatie is alarmerend: de helft van de wereldbevolking zou ermee besmet zijn!

Hoe draagt de Helicobacter Pylori bij aan kanker?

Hoe kan deze bacterie overleven in die agressieve omgeving van de maag? En hoe kan de bacterie jarenlang discreet in de maag aanwezig zijn en opeens leiden tot maagkanker? Recent onderzoek dat in december 2017 is verschenen, geeft wellicht antwoord op deze vragen.
De Helicobacter Pylori heeft zich op een specifieke manier aangepast aan de omgeving van de menselijke maag. De bacterie beschikt over beweeglijke draden en kan zich in het maagsap verplaatsen. De Helicobacter pylori dringt zonder problemen door het maagslijmvlies dat de binnenkant van de maag bedekt. Hierin kan de bacterie overleven dankzij de aanmaak van urease, een eiwit dat de zure omgeving neutraliseert middels de omzetting van ureum in ammoniak¹. Eenmaal in de maag scheidt de bacterie een enzym af (HtrA) dat in staat is de verbindingen te verbreken tussen de cellen van het maagslijmvlies. Deze verbindingen zorgen er normaliter voor dat de maag bedekt wordt door een beschermende, ondoordringbare laag. Door deze verbindingen te verbreken, is de Helicobacter Pylori in staat diep in de beschermende laag door te dringen en hier ongehinderd schade aan te richten, want normaliter kunnen ziektekiemen niet doordringen in deze laag.

Komt ons immuunsysteem dan niet in actie?

De aanwezigheid van de Helicobacter pylori in de diepste lagen van de maag alarmeert direct het immuunsysteem en zorgt voor een chronische ontsteking. Maar de bacterie heeft nog meer overlevingstrucs! Hij verbindt zich namelijk met de gastcellen in de diepere lagen van de maag en injecteert toxines in deze cellen, namelijk het eiwit Cag A. Dit eiwit herprogrammeert de werking van de cellen, waardoor het immuunsysteem ze niet meer herkent en ze dus ook niet worden vernietigd². Dit is een cruciale stap: de bacterie kan zo doorgaan met groeien en kan langer in het lichaam blijven, direct onder de neus van ons immuunsysteem! Op de langere termijn kan deze aantasting van de cellen er ook voor zorgen dat zich tumorcellen ontwikkelen. Het eiwit Cag A geeft in werkelijkheid namelijk een veelheid aan secundaire signalen af, waarvan er een aantal in verband zijn gebracht met kanker^3-5 (met name de afscheiding van bèta-catenine en de epitheliale-mesenchymale transitie (EMT). Dat wil niet zeggen dat alle mensen die besmet zijn met de bacterie ook daadwerkelijk kanker ontwikkelen, maar de kans hierop neemt duidelijk toe, net als bij mensen die roken, mensen die veel rood vlees en suiker consumeren, en mensen die regelmatig blootgesteld worden aan nitriet. Het grote probleem is echter dat maagkanker vaak in een laat stadium wordt ontdekt. Het kan dan niet meer goed behandeld worden. De beste genezing bestaat eruit ervoor te zorgen dat de parasiet zich niet kan nestelen in de diepere lagen van de maag.

Hoe komt u erachter of u besmet bent?

De statistieken willen u wellicht iets anders laten geloven, maar mensen kunnen elkaar niet gemakkelijk besmetten met de bacterie. Besmetting vindt namelijk in het merendeel van de gevallen plaats in de kindertijd. Men kan besmet raken via speeksel, of via het bestek van iemand die besmet is en die oprispingen heeft gehad of gebraakt heeft. Om die reden komt besmetting het meest voor op jonge leeftijd, op school of in het gezin. Volwassen raken minder vaak besmet en wanneer zij behandeld worden, komt het zelden voor dat de bacterie terugkeert⁶.

Er bestaan verschillende testen waarmee de bacterie in de maag kan worden aangetoond. Uw arts kan in het bloed zoeken naar antistoffen die op de bacterie worden afgestuurd. Er kunnen ook resten van de bacterie in uw ontlasting zitten. Na het drinken van een specifieke vloeistof kan de bacterie ook in u ademhaling worden aangetoond.

Maar het laat zich ook wel raden. De beschermende laag van de maag wordt regelmatig aangevallen door bacteriën en de zuurgraad van de maag raakt vaak verstoord. Bij mensen die besmet zijn ziet men niet zelden aanwijzingen voor de aanwezigheid van de ziekteverwekker. Wanneer het maagzuur de diepere cellen van de maag aanvalt, omdat deze niet meer voldoende worden beschermd door het maagslijmvlies, dan kan dit terugkerende maagpijn opleveren. Het kan ook leiden tot maagzweren en chronische ontstekingen, wat zich vaak vertaalt in verteringsongemakken en een zwaar gevoel na het eten (vaak een paar uur na de maaltijd) De toxines van de Helicobacter plagen ons immuunsysteem, dat hierop reageert met de aanmaak van lymfocyten (zonder dat de bacterie hier last van heeft). Dit kan uiteindelijk een lymfoom tot gevolg hebben. Maar meestal zijn de verschijnselen niet zo duidelijk. En dat is precies waarom deze bacterie zo gevaarlijk is....

Hoe komt u zo snel mogelijk van de Helicobacter pylori af?

Hoe eerder u deze parasiet verjaagt, hoe beter: u stopt daarmee de eventuele ontwikkeling van reeds bestaande beschadigingen in maagkanker. Heeft u al jaren last van maagproblemen? Dan zult u waarschijnlijk het verschil wel merken.
De conventionele behandeling bestaat uit de combinatie van twee antibioticavormen met een medicijn dat de zuurgraad van de maag verlaagt. De behandeling duur bijna 2 weken⁷. Helaas hebben onderzoekers ontdekt dat de Helicobacter pylori-stammen steeds vaker resistent zijn tegen antibiotica. Wetenschappers hebben dan ook veel energie gestoken in pogingen een alternatief te vinden voor deze behandeling, die ook vaak bijwerkingen heeft.
Op dit moment vindt er onderzoek plaats naar een aanvullende therapie. Misschien is het wel een geloofwaardig alternatief voor de huidige behandeling: een supplementinname van Lactobacillus reuteri , een probioticum met een remmende werking op de Helicobacter pylori. Onderzoekers hebben in vitro en in vivo aangetoond dat dit antibioticum in staat is de hechting van deze ziekteverwekker tegen te gaan. Bovendien zou het in staat zijn antibacteriële moleculen aan te maken die de ontwikkeling van deze ziekteverwekker tegengaan^8-9. Concreet gezegd komt het erop neer dat dit probioticum de hoeveelheid Helicobacter pylori vermindert doordat het zich verbindt met de bacterie. De op deze wijze gevormde stof wordt afgevoerd uit de maag en verlaat via de darmen het lichaam. Dit alternatief heeft dan ook het voordeel dat het de darmflora niet aantast. Bovendien kan de bacterie niet resistent worden tegen de behandeling. Overigens is in onderzoek aangetoond dat dit probioticum mogelijk een versterkende werking heeft op de barrière van het epitheel in de maag (de laag die wordt afgebroken door de Helicobacter pylori) en dat het bijdraagt aan het herstel van deze laag¹⁰.
De inname van een supplement van Lactobacillus reuteri is dan ook een echte aanrader voor mensen van wie men vermoedt dat ze besmet zijn met de Helicobacter pylori in de maag. Het supplement wordt nog effectiever wanneer men het combineert met een grotere inname van antioxidanten uit groente en fruit (met name vitamine C en E) ¹¹. Het kan eveneens ondersteuning bieden aan mensen die een grotere kans hebben op het ontwikkelen van maagkanker en die een antibioticakuur gebruiken (bijvoorbeeld omdat ze blootgesteld zijn aan meerdere risicofactoren of omdat er in het verleden maagkanker voorkwam in de familie). Waarschijnlijk zien we over een paar jaar nieuwe behandelingen die zich specifiek op deze bacterie richten. Daarbij zal men zich vooral focussen op de toxine Cag A die door de bacterie wordt aangemaakt, en op het enzym Htra, dat de verbindingen tussen de cellen verbreekt.

---

Referenties
1. Frédéric Fischer, Marie Robbe-Saule, Evelyne Turlin, Francesco Mancuso, Valérie Michel, Pierre Richaud, Frédéric J. Veyrier, Hilde De Reuse, Daniel Vinella. Characterization in Helicobacter pylori of a Nickel Transporter Essential for Colonization That Was Acquired during Evolution by Gastric Helicobacter Species. PLOS Pathogens, 2016; 12 (12): e1006018 DOI: 10.1371/journal.ppat.1006018
2. Nicole Tegtmeyer, Silja Wessler, Vittorio Necchi, Manfred Rohde, Aileen Harrer, Tilman T. Rau, Carmen Isabell Asche, Manja Boehm, Holger Loessner, Ceu Figueiredo, Michael Naumann, Ralf Palmisano, Enrico Solcia, Vittorio Ricci, Steffen Backert. Helicobacter pylori Employs a Unique Basolateral Type IV Secretion Mechanism for CagA Delivery. Cell Host & Microbe, 2017; 22 (4): 552 DOI: 10.1016/j.chom.2017.09.005
3. Franco, A.T., Israel, D.A., Washington, M.K., Krishna, U., Fox, J.G., Rogers, A.B., Neish, A.S., Collier-Hyams, L., Perez-Perez, G.I., Hatakeyama, M., et al. (2005). Activation of beta-catenin by carcinogenic Helicobacter pylori. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 102, 10646–10651.
4. Murata-Kamiya, N., Kurashima, Y., Teishikata, Y., Saito, Y., Higashi, H., Aburatani, H., Akiyama, T., Peek, R.M., Jr., Azuma, T., et al. (2007). Helicobacter pylori CagA interacts with E-cadherin and deregulates the beta-catenin signal that promotes intestinal transdifferentiation in gastric epithelial cells. Oncogene 26, 4617–4626.
5. Lee, D.G., Kim, H.S., Lee, Y.S., Kim, S., Cha, S.Y., Ota, I., Kim, N.H., Cha, Y.H., Yang, D.H., Lee, Y., et al. (2014). Helicobacter pylori CagA promotes Snailmediated epithelial-mesenchymal transition by reducing GSK-3 activity. Nat. Commun. 5, 4423.
6. Brown LM. Helicobacter pylori : epidemiology and routes of transmission. Epidemiologic reviews 2000;22(2):283-97
7. Courillon-Mallet A. Résistance de Helicobacter pylori : qui traiter et comment ? Presse Med 2006 ;35 :657-62.
8. Holz C, Busjahn A, Mehling H, Arya S, Boettner M, Habibi H, Lang C. Significant Reduction in Helicobacter pylori Load in Humans with Non-viable Lactobacillus reuteri DSM17648: A Pilot Study. Probiotics Antimicrob Proteins. 2015 Jun;7(2):91-100. doi: 10.1007/s12602-014-9181-3.
9. Mehling H, Busjahn A. Non-viable Lactobacillus reuteri DSMZ 17648 (Pylopass™) as a new approach to Helicobacter pylori control in humans. Nutrients. 2013 Aug 2;5(8):3062-73. doi: 10.3390/nu5083062.
10. Lu L, Walker WA. Pathologic and physiologic interactions of bacteria with the gastrointestinal epithelium. Am J Clin Nutr 2001;73;1124S-1130S.
11. Malfertheiner P et al. Current concepts in the management of Helicobacter pylori infection : the Maastricht III consensus report. Gut 2007;56:772-81