Efficiënt werkende voedingssupplementen kiezen van hoogwaardige kwaliteit

Het aantal mensen dat voedingssupplementen gebruikt neemt toe. Het aanbod van het aantal producten op de markt groeit net zo hard mee. Er is een grote verscheidenheid aan producten beschikbaar, van plaatselijk geproduceerde supplementen tot importproducten. Dat maakt het moeilijk een goed werkend en veilig product te vinden.

Het is van essentieel belang dat u voedingssupplementen kiest die gemaakt zijn van grondstoffen van farmaceutische kwaliteit en/of gestandaardiseerde fytonutriënten, en die volgens de 'good manufacturing practices' geproduceerd zijn. Daarnaast zijn er nog een paar andere criteria belangrijk: de werking van de moleculen dient te zijn aangetoond, de chemische vorm van de stof moet optimaal opneembaar zijn in het lichaam en de dosering en de innamevorm moet effectief zijn. Op basis van deze criteria kan men de veilige en werkzame producten onderscheiden van de kwalitatief minderwaardige producten.

De rol van een voedingssupplement is voor alles het aanvullen van de voedingsstoffen in de reguliere voeding. Het bevat een of meerdere ingrediënten, zoals vitaminen, mineralen, plantenextracten of andere plantaardige grondstoffen, aminozuren, essentiële vetzuren, probiotische enzymen, eiwitten

ADH en doeltreffende doses

Voor bepaalde voedingsstoffen, dat wil zeggen voor de voor ons noodzakelijke voedingsstoffen, zijn aanbevolen dagelijkse hoeveelheden vastgesteld (ADH, in het Engels: RDA, Recommended Daily Allowance, oftewel Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid). In feite komt dit overeen met de hoeveelheid vitamines en de hoeveelheid van bepaalde mineralen die u minimaal dient in te nemen om bepaalde tekorten en de daarbij behorende ziekten te voorkomen, zoals scheurbuik, beriberi en pellagra.… Het is de hoeveelheid voedingsstoffen die onmisbaar is voor het onderhouden van de biologische functies en voor het behouden van een goede gezondheid. …

De behoefte aan bepaalde voedingsstoffen kan echter toenemen in bijzondere omstandigheden, bijvoorbeeld bij een vroeggeboorte, bij stofwisselingsstoornissen, bij infecties, bij chronische ziekten of bij bepaalde behandelingen met medicijnen… Ook omgevingsfactoren zoals stress, vervuiling en zonlicht… kunnen ervoor zorgen dat uw lichaam een grotere behoefte aan bepaalde voedingsstoffen heeft.
De ADH is een waarde die is bepaald om tekorten bij bepaalde personen te voorkomen. Het is geen leidraad voor het behouden van een goede, stabiele, en energieke gezondheidstoestand. Ook kan de ADH aan ouderdom gerelateerde aandoeningen niet voorkomen. Daarbij komt nog dat elk individu zijn eigen specifieke behoeften heeft.

Er zijn meer dan 20 000 onderzoeken (in de National Library of Medicine in de VS) die aantonen dat het innemen van vitamines en mineralen in veel hogere doses dan de ADH zeer gunstige effecten voor de gezondheid heeft. De Amerikanen noemen dit het 'No Adverse Effect Level (NOAEL)', oftewel de dosis waarbij geen negatieve effecten zijn geconstateerd. Met andere woorden: het is een veilige dosis waarbij na inname gedurende een langere periode geen negatieve effecten zijn geconstateerd. Dat de dosis veilig is, is vastgesteld middels een diepgaande en minutieuze analyse van alle wetenschappelijke gegevens die gedurende verschillende jaren overal ter wereld beschikbaar zijn gekomen.

Om te weten of de overige voedingsstoffen waaruit voedingssupplementen zijn samengesteld veilig zijn en wat de effectieve dosis is, moeten we vertrouwen op toxiciteitstesten die over het algemeen zijn uitgevoerd door leveranciers, en op klinische onderzoeken.

Good Manufacturing Practices (ook wel GMP genoemd)

De fabrikanten van voedingssupplementen zijn verantwoordelijk voor de veiligheid en de doeltreffendheid van de producten die ze op de markt brengen. Dat betekent dat ze er zeker van moeten zijn dat een optimale kwaliteit voor de consument gegarandeerd kan worden. Dit betekent controle vanaf het inkopen van de grondstoffen, controle op elke fase van het productieproces en controle op de opslag en op de verkoop aan de consument.

Een groot aantal fabrikanten van voedingssupplementen volgt nauwkeurig de zogenaamde 'good manufacturing practices' op voor de farmaceutische fabricage. Ze hanteren daarbij soms zelfs strengere normen dan de normen die aanbevolen worden voor de productie van voedingssupplementen. De regelgeving voor good manufacturing practices is geënt op de systematiek van de ISO 9001-normen. De regelgeving beoogt de voorwaarden en criteria te specificeren met betrekking tot de installatie en de organisatie van het bedrijf, maar ook met betrekking tot het management, de arbeidsprocedés- en omstandigheden, de procedures, de verantwoordelijkheden, de uitrusting en de faciliteiten. Alleen wanneer aan de gestelde criteria wordt voldaan, kan men een minimale kwaliteit garanderen.

Deze good manufacturing practices zijn de basis voor het controleren van gezondheidsrisico’s van deze producten. Het gaat hier om een groot aantal regels dat betrekking heeft op de productie-omgeving, de behandeling en bewerking van grondstoffen, maar ook op de manier waarop de hygiëne en de arbeidsomstandigheden gecontroleerd worden. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van de Hazard Analysis and Critical Control Points, oftewel HACCP (risicoanalyse van kritieke controlepunten). Aan de hand van deze methode worden de risico's in kaart gebracht, geanalyseerd en gecontroleerd. Deze methode werd in de jaren zestig ontwikkeld door de NASA in de Verenigde Staten om de kans op besmetting van astronautenvoeding zoveel mogelijk te beperken.

Het betreft hier een gestructureerde benadering voor de beheersing van veiligheidsrisico’s voor producten, vanaf de productieomgeving of vanaf de teelt (bij plantaardige producten) tot aan de consumptie door de consument. Het doel van deze procedure is het in kaart brengen van de onderdelen in het productieproces die mogelijk besmettingen kunnen veroorzaken (biologische, chemische of fysieke onderdelen), zodanig dat er adequate middelen kunnen worden ingezet die een doeltreffende beheersing van het besmettingsrisico mogelijk maken. Door de toepassing van GMP tijdens het gehele productieproces worden eventuele gevoelige punten tijdens het proces in beeld gebracht. Deze punten worden bewaakt en gecontroleerd, waardoor de veiligheid van het eindproduct gegarandeerd kan worden.

De ISO 9000-2000-gids, die opgesteld is door de International Stadardization Organization (ISO) biedt een complete beheerssystematiek voor de bewaking van de kwaliteit, zodat kan worden gegarandeerd dat het product voldoet aan de eisen van de consument. Wanneer alle gezondheidskenmerken van een product in kaart zijn gebracht en het systeem is bepaald waarmee de veiligheid voor de gezondheid van de voedingssupplementen kan worden gegarandeerd, dan kan een globaal beheerssysteem voor de kwaliteit in werking worden gesteld.

De certificering en de controle op de naleving van de eisen zoals die zijn vastgelegd in de verschillende hoofdstukken en bijlages van de 'werkvoorschriften', is in handen van externe organisaties die geaccrediteerd zijn door de overheid.


Grondstoffen van farmaceutische kwaliteit

De kwaliteit van het eindproduct is in hoge mate afhankelijk van de kwaliteit van de grondstoffen. In de pers lezen we regelmatig geruchten over voedingssupplementen die onzuiverheden zouden bevatten, of waarin resten van zware metalen of andere gifstoffen zouden zijn aangetroffen

Kwalitatief hoogwaardige farmaceutische grondstoffen gebruiken betekent dat men kennis van zaken moet hebben, en dat men de chemische, biologische en microbiologische kwaliteiten controleert. Bij het kopen van grondstoffen dient deze strikte controle te worden toegepast, zodat de kwaliteit kan worden gewaarborgd.

Elk ingekocht ingrediënt dient door de leverancier of fabrikant voorzien te zijn van een analysecertificaat. Dit analysecertificaat geeft informatie over de soort stof, de kwaliteit, de zuiverheid en de herkomst van de grondstof. Hierdoor kan de fabrikant er zeker van zijn dat deze grondstof aan de selectiecriteria voldoet. Al naar gelang de soort grondstof en de fase van het productieproces kan een analysecertificaat de volgende informatie bevatten:

- de naam van het product, het partijnummer, de fabrikant, de fabricagedatum, de uiterste gebruiksdatum;
- de bron van het product en het land van herkomst, de wetenschappelijke of botanische naam, het deel van de plant (wortel, blad, stengel, bloem, vrucht, was, schors, zaad ),indicatie van botanische origine;
- soort product: onbewerkt materiaal, poeder, korrels, plantaardig extract, gestandaardiseerd extract, indicatie van de officiële monografie;
- identificatiemethode;
- chemische eigenschappen: geur, kleur, smaak, uiterlijk, dichtheid, afmeting van de deeltjes, pH, oplosbaarheid, viscositeitsindex en refractieve index
- chemische methodes en testen: actieve werkstoffen of markers, zuiverheid, titratie…
- onzuiverheden vreemde stoffen, zware metalen, natuurlijke gifstoffen, resten van pesticiden/schimmels…

Vervolgens kan met behulp van monsters door de fabrikant worden gecontroleerd of de grondstof inderdaad conform het analysecertificaat is. Door verschillende monsters uit verschillende partijen te nemen kan eveneens worden gecontroleerd of er zich verschillen voordoen tussen de monsters. Dit is met name van belang wanneer het om plantaardige grondstoffen gaat. De grondstof kan afhankelijk van het moment waarop het is geoogst en de manier waarop het is gedroogd groen, geel of bruin van kleur zijn. Zo kan bij poeder van de zaagpalm de totale hoeveelheid verzuren variëren van 7 tot 14%, afhankelijk van de rijpheid van de vrucht.

Ook leveranciers doen soms onderzoek naar de grondstoffen en kunnen, ondersteund door bewijzen, garanderen dat hun grondstof werkzaam is, dat de stof werkt zoals door hen wordt beweerd, en dat de stof veilig is voor de consument. De bewijzen die hiervoor aangeleverd dienen te worden, zijn testen voor wat betreft de toxiciteit, de farmacokinetiek en de biologische beschikbaarheid …
…
Gestandaardiseerde plantaardige extracten…
…
De bereiding van de voedingssupplementen die te koop zijn, hebben lang niet allemaal dezelfde kwaliteit of werkzaamheid. Sommige van deze supplementen gebruiken louter vanwege marketingdoeleinden namen van bekende planten. Deze supplementen bezitten niet altijd de actieve werkstoffen die u erin zou verwachten. Alleen van gestandaardiseerde extracten weet u zeker dat in elke geconsumeerde eenheid van het product ook daadwerkelijk de juiste hoeveelheid werkstoffen aanwezig zijn.

Het proces van standaardisering waarborgt een concentratie van werkstoffen die bij elke productiewijze hetzelfde is. Om dat te kunnen garanderen wordt een lange serie van doseringen gevolgd door rigoureuze controles. Neem bijvoorbeeld Panax ginseng: de methode 'High-performance liquid chromatography' geeft informatie over de hoeveelheid aanwezige werkstoffen, in dit geval de ginsenosides, en de concentratie ervan in het geproduceerde ginsengextract. Deze methode wordt zowel gebruikt voor de standaardisering van de werkstof, als voor kwaliteitscontroles en de analyse van eindproducten.

De meest werkzame chemisch vorm kiezen

Niet alleen de bepaling van de dosering en de keuze van de grondstoffen is belangrijk. De fabrikant dient eveneens goed te letten op de chemische vorm van de voedingsstoffen die hij gebruikt. De keuze van de moleculen, de plantaardige extracten, de combinatie van verschillende moleculen… het zijn buitengewoon belangrijke elementen. De doeltreffendheid van het voedingssupplement hangt af van deze keuze. …
…
De ene vorm is krachtiger of beter opneembaar, of heeft een hogere biologische beschikbaarheid dan de andere vorm. Sommige stoffen hebben, om beter opgenomen te kunnen worden, andere voedingsstoffen nodig. Dit is bijvoorbeeld het geval bij chrysine: deze stof wordt beter opgenomen in combinatie met het peperextract piperine. …
…
Bepaalde voedingsstoffen kunnen in een specifieke chemische vorm meer voordelen bieden voor het lichaam. Zo biedt een mix van tocotriënolen bijvoorbeeld bepaalde gunstige werkingen die men bij de tocoferol-vorm van de vitamine niet aantreft (en omgekeerd). En de natuurlijke vorm van vitamine E heeft een veel hogere biologische beschikbaarheid dan de synthetische vorm. Hetzelfde geldt voor ester-C. Dit heeft een hogere biologische beschikbaarheid dan de andere vormen van vitamine C. Dat geldt ook voor alfa-liponzuur. Wanneer men een voedingssupplement neemt met synthetisch alfa-liponzuur, dan worden beide enantiomeren opgenomen in het bloed en vervoerd naar de cellen. Toch heeft (R)-ALA een hogere biologische beschikbaarheid dan (S)-ALA. De totale hoeveelheid R-alfa-liponzuur die na verloop van tijd in het plasma wordt gevonden is dan ook 60 tot 85% hoger dan de hoeveelheid van de S-vorm van alfa-liponzuur.  Maar wat nog belangrijker is: studies tonen aan dat de natuurlijke vorm van alfa-liponzuur veel beter wordt verdragen door de lichaamsweefsels.
De biologische beschikbaarheid van mineralen is variabel. Dat betekent dat ook de mate waarin ze kunnen worden opgenomen door het lichaam variabel is. In de vorm van orotaten blijken mineralen een veel hogere biologische beschikbaarheid te hebben. …
…
Het innemen van een probiotisch middel dat bestaat uit levende bacteriën die hun reis in het spijsverteringskanaal niet overleven, en die dood aankomen op de plek waar ze hun werk zouden moeten doen, is niet erg zinvol.

De biologische activiteit van bepaalde werkstoffen hangt af van hun biologische beschikbaarheid. Die wordt in grote mate beïnvloed door de bron waaruit de stof gewonnen wordt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij quercetine. Men heeft de biologische beschikbaarheid van quercetine uit thee en uit uien onderzocht. Negen proefpersonen kregen gedurende twaalf dagen voeding zonder quercetine. Op de vierde, achtste en twaalfde dag kregen ze een supplement van gebakken uien (rijk aan quercetine-glucosides, het equivalent van 89 mg quercetine), of een supplement van thee (rijk aan rutinoside en quercetine, het equivalent van 100 mg quercetine), of een supplement van 100 mg quercetine. De onderzoekers constateerden dat de opname van de quercetine-glucosides 52% bedroeg, die van quercetine-rutinoside 17%, en die van de aglucon van quercetine 24%. …
…
De evaluatie van de veiligheid en de gezondheidsvoordelen …
…
Wetenschappers maken gebruik van verschillende methodes om de eventuele toxiciteit en werkzaamheid voor de gezondheid te controleren van voedingssupplementen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de gebruiksgeschiedenis en aan laboratoriumonderzoeken waarbij cellen of dierenmodellen worden gebruikt. Studies bij de mens (observatieonderzoeken of klinische onderzoeken) kunnen informatie opleveren over de manier waarop het voedingssupplement dient te worden gebruikt. Onderzoekers kunnen eveneens een systematisch wetenschappelijk literatuuronderzoek doen, waarbij een aantal klinische studies die voldoen aan bepaalde criteria worden samengevat en geëvalueerd. Een meta-analyse is een onderzoek dat statistieken van analytische gegevens bevat. Deze gegevens zijn afkomstig uit verschillende studies. Hiermee kunnen betrouwbare gegevens worden verkregen omtrent de doeltreffendheid en veiligheid van een bepaald voedingssupplement.
We dienen grote vraagtekens te zetten bij persoonlijke verklaringen omtrent de betrouwbaarheid van een voedingssupplement. Deze persoonlijke evaluaties worden niet toegelaten in wetenschappelijke publicaties en hebben geen waarde in de rechtbank. …
…
Verschillende onderzoekstypen
¤ Interventieonderzoeken
De beste onderzoeken in deze categorie zijn de RCT's (Randomized Controlled Trial, oftewel gerandomiseerd onderzoek met controlegroep). Hierbij worden vergelijkbare proefpersonen aangewezen, waarbij deze proefpersonen op basis van willekeur al dan geen behandeling, of in dit geval, voedingssupplementen ontvangen. In een dubbelblind onderzoek weet noch de patiënt, noch de arts welke patiënten een placebo krijgen en welke een echte behandeling. Bij een dergelijk onderzoek kan worden bepaald of een nieuw voedingssupplement dat in het laboratorium en in onderzoeken bij dieren veelbelovend was, ook werkelijk effectief en veilig is voor de bestrijding of vertraging van een aan ouderdom gerelateerde ziekte.
¤ Observatieonderzoeken
Deze onderzoeken kunnen prospectief of retrospectief zijn. Voor prospectieve onderzoeken worden personen geselecteerd en geobserveerd voordat de uitkomst optreedt. Voor een retrospectief onderzoek worden reeds geregistreerde personen geïnterviewd nadat het resultaat bekend is.
Cohortonderzoeken vergelijken resultaten van proefpersonen die zijn blootgesteld aan een specifieke factor met de resultaten van proefpersonen die niet zijn blootgesteld aan die factor.
In case control studies worden personen met een bepaalde aandoening vergeleken met gezonde personen (controlegroep).
Bij transversaal onderzoek worden op een bepaald tijdstip de gegevens van personen met een bepaalde aandoening of personen die zijn blootgesteld aan een bepaalde factor vergeleken met de resultaten van een groep gezonde personen die niet zijn blootgesteld aan deze specifieke factor.
¤ In vitro- en dierlijke onderzoeken
Deze onderzoeken geven vaak informatie over het specifieke werkingsmechanisme plus het bijbehorende proces van een bepaalde werkstof of van een voedingssupplement aan. …
…
Identieke ingrediënten kunnen al naar gelang hun toedieningswijze een uiteenlopende werking hebben. De keuze voor de juiste toedieningsvorm bevordert het behoud van de werkstoffen tegen aantasting van de werking of de werkingsduur. Ook het maskeren van onaangename geuren of smaken kan van belang zijn. Indien het gaat om in vet oplosbare voedingsstoffen, dan verdienen zachte capsules of softgels de voorkeur, omdat ze het beste worden opgenomen in een vethoudende oplossing.