Diabetes in verband gebracht met een tekort aan melatonine

Een in de 'Journal of the American Medical Association' (JAMA) gepubliceerd onderzoek toont bij onvoldoende afscheiding van melatonine een toename aan van de kans op diabetes type 2. Deze kans kan bij de laagste melatoninegehaltes zelfs verdubbelen.

Melatonine (N-acetyl-5-methoxytryptamine) wordt van nature aangemaakt in de epifyse op basis van een essentieel aminozuur dat voorkomt in de voeding en in supplementen, namelijk tryptofaan.
De melatoninegehaltes zijn nauw verbonden met het slaap-/waakritme, of preciezer gezegd: aan de wisseling van licht/donker. Zo zijn de melatoninegehaltes gedurende de slaap 5 tot 15 maal hoger dan overdag, waardoor het slaap- / waakritme wordt gereguleerd. Meestal begint de aanmaak rond 21u, en ziet men midden in de nacht tussen 1u en 3u een piek in de aanmaak. Rond 9u in de ochtend is de stof niet meer detecteerbaar.
Melatonine wordt dan ook veelvuldig gebruikt als supplement bij de preventie en behandeling van slaapstoornissen en slapeloosheid.

Melatonine en diabetes
In ons lichaam zijn er receptoren voor melatonine te vinden in de alvleesklier. Receptoren voor insuline vinden we in de epifyse. Bij dieren beschermt de inname van melatonine tegen het ontstaan van diabetes en verbetert het bovendien het lipidenevenwicht (cholesterol en triglyceriden). In bepaalde cross-sectionele onderzoeken bij de mens is eveneens een verband aangetoond tussen lage melatoninegehaltes in het plasma enerzijds, en het metabolisch syndroom en diabetes anderzijds.
"Het is voor het eerst dat er een verband is vastgesteld tussen de nachtelijke afscheiding van melatonine en het risico van het ontstaan van diabetes type 2."

Een retrospectieve analyse die werd uitgevoerd onder de deelnemers aan de NHS (Nurses Health Study), en die werd gepubliceerd in de JAMA, bevestigde nog eens de reeds verkregen resultaten uit testen bij dieren en klinisch beperkte onderzoeken: in vergelijking met de hoogste nachtelijke melatoninegehaltes verdubbelt bij lage nachtelijke melatoninegehaltes de kans op diabetes.
Voor deze studie onderzochten de wetenschappers 370 vrouwen van dezelfde leeftijd uit dezelfde bevolkingsgroep die diabetes type 2 hadden ontwikkeld, plus 370 andere vrouwen uit hetzelfde cohort die geen tekenen van de ziekte vertoonden.
Op grond van de waarden die werden gemeten bij de start van het onderzoek in 2000, vergeleken de onderzoekers de resultaten van monsters van de ochtendurine. Ze bekeken de ratio 6-sulfoxymelatonine (het belangrijkste stofwisselingsproduct van melatonine) / creatine, om zo een inschatting te kunnen maken van de melatonine-afscheiding.
Ze constateerden grote verschillen in de mate van melatonine-afscheiding bij de deelneemsters. De hoogste waarden die men vond waren bijna vijf maal hoger dan de laagste waarden.
De deelneemsters met diabetes bleken 's nachts een veel lager melatoninegehalte te hebben dan de gezonde deelnemers. Volgens de onderzoekers zijn de lage melatoninegehaltes verantwoordelijk voor een toename van 2,17% van de kans op diabetes in vergelijking met de hogere melatoninegehaltes. Omgekeerd zag men bij de vrouwen met een hoger melatoninegehalte een grotere gevoeligheid voor insuline, een hormoon dat een sleutelrol speelt bij de bloedsuikerspiegel en bij gewichtsregulering. Deze relatie is uiteraard bevestigd nadat alle andere factoren die invloed hebben op diabetes waren uitgesloten, zoals obesitas, familiare antecedenten of een bepaalde levenswijze (voedingspatroon, fysieke activiteiten, roken en duur van de slaap).

De onderzoekers menen dat hoewel de endogene effecten van melatonine op de glucosestofwisseling bij de mens nog onbekend zijn, de onderzoeksresultaten bij dieren en de genonderzoeken bij mensen lijken aan te tonen dat een lage melatonine-afscheiding, of een verminderde signalering op celniveau de gevoeligheid voor insuline kan beïnvloeden en het ontstaan van diabetes type 2 kan bevorderen"

Dr Ciaran McMullan, een van de auteurs van het onderzoek zegt "te hopen dat dit onderzoek zal leiden tot nieuwe onderzoeken waarbij de effecten worden onderzocht van de afscheiding van melatonine op het lichaam en de rol van dit hormoon op de glucosestofwisseling en het ontstaan van diabetes". Hij geeft aan dat er aanvullende onderzoeken nodig zijn om te bepalen in welke mate een toegenomen afscheiding door het lichaam zelf (door langdurige blootstelling aan het donker), of de toediening van supplementen de gevoeligheid voor insuline zou kunnen vergroten en het ontstaan van diabetes type 2 zou kunnen verkleinen.

Dit nieuwe onderzoek levert veel gegevens op die overeenkomen met de effecten van een slechte slaap. Men wist al dat dit van invloed was op aandoeningen op het gebied van hart- en bloedvaten, maar nu blijkt dat het eveneens een rol speelt bij diabetes...

McMullan CJ, Schernhammer ES, Rimm EB, Hu FB, Forman JP. Melatonin secretion and the incidence of type 2 diabetes. JAMA. 2013 Apr 3;309(13):1388-96.