Silymarine, de krachtige beschermer van de lever

Silymarine wordt gewonnen uit de zaden van mariadistel, een tweejarige plant die veelvuldig voorkomt op braakliggende terreinen in Zuid-Europa. De stof silymarine is in feite opgebouwd uit drie flavonoïdes: silychristine, silydianine, en silybine. Laatstgenoemde stof is veruit de actiefste werkstof. Silymarine wordt gebruikt voor de behandeling van een groot aantal leverstoornissen, zoals levercirrose, leververvetting door alcohol, leververgiftiging of virale hepatitis. Het beschermt de levercellen tegen beschadigingen die zijn ontstaan door schadelijke stralingen, een teveel aan ijzer, gifstoffen, een hepatitisvirus of een ischemie. De stof zou eveneens gunstige effecten hebben op de insulineresistentie. Het zou daarnaast een kankerbestrijdende werking hebben.
Het extract van mariadistel wordt al meer dan 2000 jaar gebruikt in de traditionele geneeskunst voor de behandeling van geelzucht.
Vandaag de dag wordt het in Europa gebruikt als aanvullende bescherming voor patiënten die behandeld worden met medicijnen waarvan bekend is dat ze leverproblemen veroorzaken.
De beschermende eigenschappen van silymarine zijn zeer goed gedocumenteerd, hoewel de werkingsmechanismen die eraan ten grondslag liggen nog niet volledig duidelijk zijn.

Het werkt op een directe wijze in op de levercellen, waardoor gifstoffen moeilijker worden opgenomen in de lever, en dus sneller worden afgevoerd. Het leverweefsel herstelt hierdoor sneller. Net als bij andere flavonoïdes geldt ook voor silymarine dat het op een bijzonder effectieve wijze vrije radicalen bestrijdt. Het voorkomt hierdoor dat bepaalde gifstoffen de lever kunnen beschadigen.

Een antioxidant van de bovenste plank

Silybine neutraliseert op effectieve wijze verschillende vrije radicalen, inclusief de hydroxyl- en peroxylradicalen en het hypochlorietion. En hoewel dat laatgenoemde ion een belangrijke antibacteriële werking heeft, kan het eveneens zeer gevaarlijk zijn en dient het zo snel mogelijk onschadelijk te worden gemaakt.
Het hydroxylradicaal kan in aanwezigheid van ijzer direct ons DNA aanvallen (Biochem 1994 ; 48 : 753-9).
Het effect van silybine als antioxidant is bij ratten geobserveerd. De ratten hadden een acute vergiftiging die veroorzaakt was door ethanol en paracetamol. Beide stoffen veroorzaken peroxidatie, hetgeen in de lever een significante verlaging van het glutathiongehalte tot gevolg heeft.
Een behandeling met silymarine of silybine beschermt de dieren tegen oxidatiestress in de lever die ontstaat door de ethanol en paracetamol (Biochem Pharmacol 1985 ; 34 :12).
Silybine beschermt de rode bloedcellen en stabiliseert hun celmembranen door de peroxidatie van vetten te remmen. Overigens lijkt het erop dat silymarine en silybine hun antioxiderende werking niet alleen uitoefenen ten opzichte van vrije radicalen: ze beïnvloeden eveneens de enzymatische systemen die gerelateerd zijn aan glutathion. Beide stoffen vergroten de activiteit van de enzymen superoxide dismutase en glutathion peroxidase in de rode bloedcellen (Acta Physiol Hung, 1992 ; 80 :375-80). Sylimarine brengt de vertraagde activiteit van SOD terug op een normaal niveau. Het reguleert het aangetaste reactievermogen in de lymfocyten van patiënten die door alcoholgebruik lijden aan levercirrose.
Een andere interessante eigenschap van silybine en silymarine is het feit dat beide stoffen het gehalte aan glutathion in verschillende organen reguleren. Zo is aangetoond dat silymarine het glutathiongehalte in de lever van ratten kan verhogen met 35%. Deze stijging doet zich op een selectieve manier voor in de lever, de darmen en de maag (Planta Med, 1989 ;55 :420-2).
Ten slotte beschermt silybine de weefsels tegen schade die kan ontstaan door ijzer. Een teveel aan ijzer is gevaarlijk, aangezien dit katalyserend werkt voor verschillende vrije radicalen, met als gevolg dat de lipiden in de celmembranen ten prooi vallen aan peroxidatie. Het eerste orgaan waarop ijzer zijn schadelijke werking zal uitoefenen is de lever. De sterke antioxiderende werking van silybine beschermt de lever tegen het toxische ijzer. Er zijn bovendien een aantal wetenschappelijke gegevens die suggereren dat silybine bij ijzer werkt als chelaatvormer: het bindt zich aan het vrije ijzer, waardoor het gemakkelijker via de gal afgevoerd kan worden (Gastroenterology, 1995 ;109 :1941-9.

Ontstekingsremmende eigenschappen:

net als andere flavonoïdes is ook silybine in staat de vorming van stikstofmonoxide af te remmen. Een overschot aan stikstofmonoxide heeft een vernietigende werking. Het zorgt voor een chronische staat van ontsteking en bevordert de aanmaak van nog meer vrije radicalen.
Silybine kan de vorming van ontstekingsopwekkende prostaglandines (PGE-2) remmen. Wetenschappelijke gegevens tonen echter aan dat dit proces zich uitsluitend voordoet bij hoge concentraties. Silybine remt ook bij lage concentraties evenwel de aanmaak van de gevaarlijke, ontstekingsopwekkende leukotrienes (Life Sci. 1996 ; 58 : 1951-1600).
Het sterke vermogen van silybine om het leukotrienegehalte te verlagen is vanuit klinisch oogpunt met name interessant voor het behandelen van verschillende ontstekingsproblemen. Hierbij kan met name gedacht worden aan het voorkomen van galstenen en het tegengaan van weefselbeschadigingen in de lever en nieren.

Stimuleert het herstel van de lever

Het vermogen van silymarine om het leverweefsel te herstellen zou te verklaren zijn door het feit dat het de aanmaak van eiwitten in de beschadigde lever stimuleert. Er zijn in vivo- en in vitro-onderzoeken gedaan bij ratten waarbij een deel van de lever werd verwijderd.
Uit de onderzoeken bleek dat silybine zorgde voor een significante toename van de vorming van ribosomen. Het stimuleert de DNA- en eiwitaanmaak. Verrassend genoeg werkt silybine uitsluitend in op de aanmaak van eiwitten wanneer de lever beschadigd is (Arzneimittelforschung, 1973; 23 : 161-7).

Hepatitis door gifstoffen of medicijnen

Bij vergiftiging door de groene knolamaniet ligt het overlijdenspercentage (ongeacht de behandeling die is ingezet) over het algemeen tussen de 22 en 40%. Als het om kinderen gaat, ligt dit percentage nog hoger. Wanneer er geen behandeling plaatsvindt, dan wordt de lever door deze paddenstoel vernietigd. Silymarine vermindert de leverschade die is ontstaan door het gif van deze groene knolamaniet en verlaagt het sterftecijfer aanzienlijk (Rational Phytotherapy : A Physicians' Guide to Herbal Medicine. 3rd ed. Berlin, Germany : Springer-Verlag , 1998:218).

In een retrospectief onderzoek dat werd uitgevoerd bij patiënten met een vergiftiging door de groene knolamaniet, werd geconstateerd de ernst van de leverschade nauw gerelateerd was aan de tijd die verstreken was tussen het eten van de knolamaniet en de behandeling met silybine. Naarmate de periode tussen de vergiftiging en de inname van silybine korter was, bleken de beschadigingen aan de lever minder ernstig te zijn.
De silybine werd intraveneus ingebracht met een gemiddelde dosering van 33mg/kg/dag gedurende 81,6 uur. De 18 patiënten die betrokken waren bij het onderzoek overleefden de gifinname, met uitzondering van de patiënten die een zeer sterke dosis van de groene knolamaniet hadden ingenomen met de bedoeling om zelfmoord te plegen (Hum Toxicol 1983 ;2 :183-95).
Onderzoeken bij dieren suggereren dat mariadistel een beschermende werking kan hebben voor een groot aantal giftige stoffen, waarbij men kan denken aan tolueen, maar ook aan bepaalde medicijnen, zoals acetaminofen.

Virale hepatitis en chronische cirrose

Silymarine heeft het vermogen fibrose te blokkeren. Fibrose draagt bij aan de ontwikkeling van cirrose bij personen die een leverontsteking hebben als gevolg van een ziekte, of als gevolg van alcoholmisbruik of hepatitis.
In een klinisch onderzoek werden 170 patiënten met een al dan niet aan alcohol gerelateerde cirrose gedurende twee tot zes jaar gevolgd. Ze ontvingen drie maal daags 140 mg silymarine of een placebo.
Na vier jaar behandelen was de gemiddelde overlevingskans bij patiënten met silymarine veel groter dan bij de patiënten uit de controlegroep. Er werd echter geen enkel verschil geconstateerd voor wat betreft de chemische markers (J Hepatol, 1989 ; 8 : 105-13).
Een twee jaar durende dubbelblinde placebogecontroleerde studie bij 200 proefpersonen met een cirrose door alcoholgebruik toonde geen verlaging van de overlijdenskans aan als gevolg van een supplementinname van mariadistelextract. Andere dubbelblinde studies bij personen met cirrose toonden aan dat er verbeteringen optraden in de resultaten van levertesten.
Voorlopige dubbelblinde klinische studies bij personen met een chronische virale hepatitis hebben aangetoond dat mariadistel kan lijden tot een significante verbetering van bepaalde klachten, zoals vermoeidheid, verminderde eetlust en darmongemakken. Ook de resultaten van bloedtesten die de ontstekingsstatus van de lever controleerden vertoonden betere waarden.
Er werd eveneens een dubbelblind onderzoek uitgevoerd bij patiënten met een chronisch terugkerende of agressieve hepatitis, met of zonder cirrose.
Ze werden gedurende drie tot twaalf maanden gevolgd terwijl ze werden behandeld met silymarine.
De behandeling leidde niet tot tekenen van verbeteringen in leverfunctie. De histologische onderzoeken toonden echter een verbetering aan voor wat betreft de portale ontstekingen, de beschadigingen van de levercellen en de necrose (Am J Gastroenterol 1998 ; 93 :139-43).

Acute virale hepatitis

Een 21 dagen durende dubbelblinde placebogecontroleerde studie bij 57 personen met een acute virale hepatitis toonde aanzienlijke verbeteringen bij de groep die een extract van mariadistel toegediend had gekregen.
Door drie maal daags 140 mg silymarine of een placebo toe te dienen werd aangetoond dat patiënten die waren behandeld met het mariadistelextract vaker genormaliseerde ASAT-waarden vertoonden (82%) dan de patiënten in de controlegroep (52%). 40% van de behandelde patiënten vertoonde een normaal bilirubinegehalte, tegenover slechts 11% in de controlegroep.
Uit een dubbelblind onderzoek bij patiënten met een acute virale hepatitis bleek dat de behandeling met silymarine complicaties verminderde, de duur van de ziekenhuisopname verkorte en het herstel bevorderde.

Leveraandoening door alcohol

Er is een gerandomiseerde klinische test uitgevoerd bij 106 Finse soldaten met een matige leveraandoening door alcohol (ALAT en ASAT < 200 U/ml), waarbij de lever een maand van algehele onthouding van alcohol tekenen bleef vertonen van een verstoorde werking. De deelnemers kregen gedurende vier weken ofwel 420 mg silymarine per dag, ofwel een placebo. Aan het einde van de periode waren bij de groep die silymarine had ingenomen de ALAT- en ASAT-waarden gedaald met respectievelijk 30,1% en 40,8%. Bij de placebogroep waren deze waardes gestegen met respectievelijk 5,4% en 2,8%. Er was geen duidelijk verschil voor wat betreft het bilirubinegehalte (Scand J Gastroenterol 1981 ; 17 : 517-21).
Twee andere, vergelijkbare onderzoeken leverden identieke resultaten op. Echter, in een dubbelblinde placebogecontroleerde studie die drie maanden duurde, en waaraan 116 personen deelnemen, werd nauwelijks enig effect aangetoond. Dit kan worden verklaard door het feit dat het overgrote deel van de deelnemers hun alcoholinname had verminderd. De helft van de deelnemers was zelfs geheel gestopt met het drinken van alcohol (Gastroenterol Clin Biol 1989 ; 13 : 120-124).

Silymarine en insulineresistentie

Een team van onderzoekers van het Monfalcone-ziekenhuis in Gorizia (Italië) behandelde 60 diabetici gedurende 12 maanden. Ze kregen dagelijks 600 mg silymarine of een placebo (Journal of Hepatology, 1997 ; 26 : 871-9). De patiënten leden aan een niet aan insuline gerelateerde diabetes en aan cirrose door alcoholgebruik. Ze werden minimaal twee jaar behandeld met insuline. Bij patiënten met een niet aan insuline gerelateerde diabetes en bij patiënten met cirrose is de insulineresistentie vrijwel constant verhoogd.
De onderzoekers wilden silymarine gebruiken vanwege de antioxiderende eigenschappen en de gebruiksgeschiedenis van het middel bij leveraandoeningen. De resultaten na 12 maanden van behandeling waren verbluffend. Hoewel de nuchtere bloedsuikerspiegel licht was toegenomen tijdens de eerste behandelmaand, nam deze waarde na de eerste maand geleidelijk en significant af, met een gemiddelde daling van 190mg/dl tot 174 mg/dl. Hoewel een dergelijke daling in de bloedsuikerspiegel de kans op hypoglykemie kan vergroten, ervoeren de patiënten niet vaker lichte of ernstige episodes van hypoglykemie. Dit lijkt aan te tonen dat silymarine de bloedsuikerspiegel niet alleen verlaagt, maar ook stabiliseert.
De behandeling met silymarine bood nog meer voordelen: het suikergehalte in de urine ging van een gemiddelde van 37 gram per liter naar 22 gram per liter. Het hemoglobineglycaatgehalte was significant afgenomen, hetgeen aangeeft dat er een globale verbetering was opgetreden in de beheersing van de bloedsuikerspiegel. De gemiddelde dagelijkse behoefte aan insuline was tijdens dit onderzoek eveneens afgenomen, en wel van 55 IE naar 42 IE. Bovendien was er sprake van een aanzienlijke daling van de SGOT-waarde (Aspartaat-aminotransferasegehalte in het serum) en de SGPT-waarde (oftewel ALAT-waarde in het serum) bij de patiënten die silymarine hadden genomen, hetgeen aantoont dat de leverfunctie was verbeterd. De malondialdehydegehaltes in het bloed, een waarde voor beschadigingen door vrije radicalen, waren gedaald tot dicht bij de waarden van een gezonde persoon. In de placebogroep werden deze veranderingen niet geconstateerd.

Remt de groei en ontwikkeling van kankercellen

In epidemiologische onderzoeken heeft men aangetoond dat een voeding die rijk is aan flavonoïdes de kans op het ontstaan van bepaalde kankers kan verkleinen, zoals de kans op borstkanker of de kans op prostaatkanker.
Een recente in vitro-studie heeft aangetoond dat silybine in staat is de progressie te stoppen van cellijnen van prostaatkankercellen, waarschijnlijk doordat het verschillende soorten kinase-eiwitten remt. In dit onderzoek transformeerde silybine een aanzienlijk deel van de kwaadaardige prostaatcellen in normale, gedifferentieerde cellen (Proc Natl Acad Sci USA 1999 ; 96 :7490S).
Amerikaanse onderzoekers constateerden al eerder dat silymarine de groei van menselijke kankercellen vertraagt (Journal of Investigative Dermatology, 1997; 108 : 547,#60). In een studie met celculturen stelden onderzoekers vast dat silymarine de receptoren remt aan het oppervlak van de cellen van groeifactoren. Het betreft hier een soort receptor van tyrosine kinase die de tumorgroei bevordert. De onderzoekers concludeerden dat de behandeling met silymarine tot gevolg had dat de celgroei- ontwikkeling significant afnam.