Geef je testosterongehalte een boost: de beste supplementen om tekorten te bestrijden die ontstaan door veroudering en overgewicht

Vraag:
Hoe kan men de testosteronproductie op natuurlijke wijze vergroten?

Antwoord:
Er bestaan verschillende voedingsstoffen en supplementen die de endogene aanmaak van testosteron bij de man kunnen vergroten en die het gehalte aan actieve cholesterol in het bloed kunnen verhogen.

Voor de meeste mannen van boven de 60 is dit zelfs een noodzakelijke strategie. Ook voor sommige sporters, mannen met diabetes en mannen met een teveel aan buikvet kan dit een zinvolle stap zijn.

Waarom is testosteron voor de man belangrijk?

Ten eerste is het belangrijk om te bedenken dat de man zijn mannelijke eigenschappen in de eerste plaats te danken heeft aan testosteron. Het beïnvloedt de ontwikkeling van de mannelijke geslachtskenmerken in de pubertijd en het zorgt ervoor dat de mannelijke kenmerken het hele leven door behouden blijven (spiermassa, beharing, timbre van de stem, libido, werking van de geslachtsorganen, verdeling van het lichaamsvet...). Ook zorgt testosteron ervoor dat het centrale zenuwstelsel goed blijft werken (welzijn, humeur, ontwikkeling, motivatie, tegengaan van vermoeidheid...). Wat minder bekend is, is dat testosteron eveneens andere belangrijke gezondheidsfactoren beïnvloedt, zoals het onderhoud van de botstructuren, de verbetering van fysieke prestaties, de adequate aanmaak van spermatozoïden, de aanmaak van proteïnes...

Er is echter een probleem: naarmate we ouder worden, neemt de hoeveelheid testosteron die circuleert in ons lichaam af. In tegenstelling tot wat er gebeurt bij een vrouw in de menopauze, beginnen de hormonale veranderingen bij de man niet plotseling vanaf zijn vijftigste jaar: het testosterongehalte neemt al vanaf het dertigste levensjaar langzaam maar zeker af (met een afname van ongeveer 2% van de actieve testosteron per jaar). Dit duurt voort tot de periode die ook wel 'andropauze' wordt genoemd, een tijd waarin de man te maken krijgt met fysieke en mentale klachten.

Sommige mannen bereiken dit stadium erg snel, terwijl anderen pas rond hun zestigste geconfronteerd worden met de eerste klachten. Over het algemeen kan men stellen dat de aanmaak van testosteron bij de man van 70 jaar 30 tot 40% lager ligt dan die van een jonge man.

Wat zijn de gevolgen van een tekort aan testosteron als gevolg van het ouder worden?

De afnemende aanmaak is niet zonder gevolgen voor de fysieke en mentale gezondheidstoestand van de man. We onderscheiden een veelheid aan klachten die direct dan wel indirect gerelateerd zijn aan de afname van de hoeveelheid testosteron:

• Daling van fysieke prestaties;
• Algehele afname van het gevoel van welzijn (1-2);
• Daling van het energieniveau;
• Ontwikkeling van goedaardige hyperplasie van de prostaat (de vaakst voorkomende consequentie van een tekort).
• Problemen met de urinewegen;
• Frequente periodes met erectiestoornissen;
• Vermindering van het libido (steeds minder belangstelling voor seksuele relaties).
• Insulineresistentie;
• Toename van de kans op verschillende aandoeningen, zoals sarcopenie, staar, depressie en cardiovasculaire aandoeningen (3-4);
• Verhoogde sterftekans (5).

Waarom neemt de hoeveelheid testosteron af?

Testosteron wordt aangemaakt in de testikels door de cellen van Leydig op basis van cholesterol in de mitochondriën. De aanmaak wordt gereguleerd door twee hormonen die door een klier in de hersenen (de hypofyse) worden aangemaakt. Het lichaam beschikt over twee enzymen die testosteron kunnen omzetten: 5-alfa-reductase, dat testosteron omzet in dihydrotestosteron (DHT of androstanolon), en aromatase, dat oestradiol produceert (een 'vrouwelijk' hormoon). Het resterende testosteron wordt afgevoerd naar het plasma.

De daling van de circulerende hoeveelheid testosteron is dus gerelateerd aan de afgenomen daling van de aanmaak door de testikels, aan de ontregeling van de hypofyse en/of aan de toename van de activiteit van 5-alfa-reductase en aromatase.

Er zijn 3 factoren die de kans op een snellere daling van het testosterongehalte in de hand werken:

• De tailleomvang.Hoe groter de tailleomvang van de man, hoe groter de afname van het testosterongehalte. De cytokines die worden aangemaakt door het vetweefsel zorgen voor een geleidelijke aftakeling van de cellen van Leydig (6), terwijl het vetweefsel ook nog eens de voorkeursplek in het lichaam is voor het omzetten van testosteron in oestrogeen (7-8) ... 40% van de mannen met overgewicht zou abnormaal lage testosteronwaarden hebben, ongeacht hun leeftijd.
• Diabetes. Het aantal studies waarin is aangetoond dat mannen met diabetes over een lager testosterongehalte beschikken is omvangrijk (9-11). Bijna 45% van de mannen met diabetes (12) zou hieraan lijden, ongeacht hun leeftijd. Na overgewicht vormt deze ziekte de krachtigste aanzet (13).
• De leeftijd De man bereikt het toppunt van de testosteronproductie rond zijn 30e levensjaar. Daarna neemt de activiteit van aromatase toe (hetgeen leidt tot een tekort aan testosteron), neemt de aanmaak af en is het testosteron meer geneigd zich te binden met proteïnes. Hierdoor neemt de hoeveelheid vrije testosteron die gebruikt kan worden in de weefsels af.

De beste supplementen voor het verhogen van het testosterongehalte in het bloed

Het is helemaal geen gek idee om het testosterongehalte op peil te houden met natuurlijke producten en supplementen: de 'Europese Associatie voor Urologie (14) heeft deze middelen officieel erkend als mogelijke oplossingen voor het verhogen van het testosterongehalte in het bloed.

De meeste producten zijn gebaseerd op deze twee verschillende mechanismen:

• Directe of indirecte verhoging van de aanmaak van testosteron;
• Verhindering van de omzetting van testosteron in oestrogeen of DHT.

Extract van dwergpalm (Saw palmetto of Serenoa repens)

Voor wat betreft de verhoging van het testosterongehalte en de behandeling van goedaardige hyperplasie van de prostaat (het meest voorkomende gevolg van hypogonadisme) is dit het meest bestudeerde en meest gebruikte fytonutriënt. Het bevat verschillende werkstoffen die de activiteit van 5-alfa-reductase afremmen (15-16) en daardoor de hoeveelheid testosteron die het lichaam kan gebruiken verhogen, zoals: campesterol, bètasitosterol, stigmasterol, laurinezuur en oleïnezuur.

Met de inname tweemaal daags van een dosis van 160 mg van een lipidenextract van Serenoa repens kan een significante verbetering teweeg worden gebracht van verschillende parameters die gerelateerd zijn aan het leeftijdsgerelateerde tekort aan testosteron (17-20). Dit is gebleken uit verschillende kwaliteitsstudies (21-24) naar een supplementinname van minimaal 6 maanden.

Extract van Tribulus terrestris

Tribulus terrestris bevat eveneens bestanddelen die vermoedelijk een positieve invloed hebben op het testosterongehalte in het plasma: furostanol, dioscine, diosgenine en protodioscine. Deze micronutriënten werken anders dan de bestanddelen uit de dwergpalm: ze beïnvloeden de hypothalamus doordat ze de afscheiding verhogen van LH ( luteïniserend hormoon), hetgeen leidt tot een toenamen van de testosteronproductie.

Zo zijn er verschillende studies (25) die aangetoond hebben dat de toediening van een extract vanTribulus terrestris (500 mg meerdere keren per dag) de aanmaak van testosteron vergroot, en als gevolg hiervan ook zorgt voor een verhoging van de aanmaak van DHT en DHEA. Het extract stimuleert eveneens de androgene receptoren in de hersenen, hetgeen resulteert in een hogere afgifte van LH en dus in een hoger testosterongehalte. Tribulus zou echter alleen goed werken bij mensen die daadwerkelijk een tekort hebben aan testosteron. De fysiologische drempels voor het testosterongehalte zouden hiermee niet overschreden kunnen worden, een doel dat vaak wel wordt nagestreefd door sporters op hoog niveau.

Extract van passiebloem (gestandaardiseerd met chrysine)

Het extract van blauwe passiebloem, propolis en royal jelly hebben een ding gemeen: ze bevatten allemaal chrysine, een sterke flavonoïde die de aromatase remt. Het enzym aromatase versnelt de omzetting van testosteron in oestradiol (26). Ook werkt de stof stimulerend voor de aanmaak van testosteron (27).

Het enige probleem is dat chrysine een zeer lage biologische beschikbaarheid heeft, wat de stof minder doeltreffend maakt als het gaat om het verhogen van het testosterongehalte. Het is dan ook noodzakelijk om een extract van passiebloem te combineren met andere bestanddelen die de biologische beschikbaarheid verhogen, zoals piperine (28-29).

Zink

Een tekort aan zink (wat een veel voorkomend verschijnsel is geworden in westerse landen) wordt duidelijk in verband gebracht met een verlaagd testosterongehalte en een lage concentratie spermatozoïden. En dat heeft een reden: zink remt namelijk het enzym aromatase!Het zou eveneens een rol spelen bij de aanmaak van testosteron, maar dit werkingsmechanisme hierachter is nog onbekend (30-31).

In een studie is aangetoond dat een 6 maanden durende supplementinname (30 mg per dag) van zink door mannen met een zinktekort het testosterongehalte in het plasma verhoogde tot (32).

Vitamine D

Onderzoek heeft duidelijk aangetoond: een tekort aan vitamine D beperkt de aanmaak van testosteron (33-35). Het is dan ook geen verrassing dat een supplementinname van vitamine D bijdraagt aan de verhoging van de testosterongehaltes die circuleren in ons bloed (36).

Gezien de dramatische tekorten die er wereldwijd zijn (met name in de poolstreken en de gematigde streken in Europa, en in Canada en de Verenigde Staten), is vitamine D-suppletie waarschijnlijk de meest prominente optie om het testosterongehalte een boost te geven. Zeker omdat deze supplementinname tal van positieve effecten heeft!

Extract van Tongkat ali (Eurycoma longifolia)

De wetenschappelijke basis voor dit extract is minder solide dan die van de andere extracten, maar de studies die recentelijk zijn aanbevolen tonen aan dat de stof eurycomanone in dit extract het testosterongehalte in het plasma kan verhogen (37-39). Tijdens de studie leidde een supplementinname gedurende 8 weken tot een verhoging van het testosterongehalte, maar ook tot een toename van de magere massa met maar liefst 5% (40). Er liggen twee werkingsmechanismen ten grondslag aan deze verbeteringen: de remmende werking op het enzym aromatase en de daling van de remming op de afscheiding van LH en FSH in de hypofyse.

Andere supplementen die mogelijk van invloed zijn op het testosterongehalte worden nog steeds onderzocht. Denk hierbij aan de wortel van hokjespeul (Astragalus membranaceus) (41), het extract van fenegriek (42), het extract van Mucuna pruriens (43-45), het extract van Rhodiola rosea en de brandnetelwortel.

Gelukkig hoeven we niet al deze supplementen apart in te nemen. Er bestaan namelijk twee formules met een uitgekiende combinatie van deze ingrediënten:

• Natural TestoFormula : Eurycoma longifolia, fenegriek, Mucuna pruriens, Tribulus terrestris, brandnetelwortel… Een complete formule die speciaal is ontwikkeld voor het stimuleren van de testosteronaanmaak, ongeacht de leeftijd.
• Natural Anti-Aromatase Support : zink, chrysine en verschillende flavonolen (quercetine, naringine, genisteïne).Deze formule wordt vooral aanbevolen voor mensen die lijden aan goedaardige hypertrofie van de prostaat en aan de schadelijke gevolgen van het enzym aromatase.

Referenties

1. Laaksonen DE, Niskanen L, Punnonen K, Nyyssönen K, Tuomainen TP, et al. (2004) Testosterone and sex hormone-binding globulin predict the metabolic syndrome and diabetes in middle-aged men. Diabetes Care 27: 1036-1041.
2. Laughlin GA, Barrett-Connor E, Bergstrom J (2008) Low serum testosterone and mortality in older men. J Clin Endocrinol Metab 93: 68-75.
3. Kaufman JM and Vermeulen A. The decline of androgen levels in elderly men and its clinical and therapeutic implications. Endocrine Reviews, 2005; 26:833-876.
4. Khera M. Patients with testosterone deficitsyndromeand depression. Arch esp Urol. 2013; 66(7):729-36.
5. Shores MM et al. low testosterone is associated with decreased function and increased mortality risk. J Am Geriatr Soc. 2004; 52(12):2077-2081.
6. Pitteloud N, Hardin M, Dwyer AA, Valassi E, Yialamas M, Elahi D, et al. Increasing Insulin Resistance Is Associated with a Decrease in Leydig Cell Testosterone Secretion in Men. J Clin Endocrinol Metab. mai 2005;90(5):2636 41.
7. Arianayagam R et al. Androgen deficiency in the aging man. Aust Fam Physician, 2010; 39(10):752-755
8. Horstman AM etal. Therole ofandrogensand oestrogensin healthyaging longevity. J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 2012;67(11):1140-1152.
9. Dhindsa S, Prabhakar S, Sethi M, Bandyopadhyay A, Chaudhuri A, Dandona P. Frequent Occurrence of Hypogonadotropic Hypogonadism in Type 2 Diabetes. J Clin Endocrinol Metab. 1 nov 2004;89(11):5462 8.
10. Dhindsa S, Miller MG, McWhirter CL, Mager DE, Ghanim H, Chaudhuri A, et al. Testosterone Concentrations in Diabetic and Nondiabetic Obese Men. Diabetes Care. Juin 2010;33(6):1186 92.
11. Pitteloud N, Hardin M, Dwyer AA, Valassi E, Yialamas M, Elahi D, et al. Increasing Insulin Resistance Is Associated with a Decrease in Leydig Cell Testosterone Secretion in Men. J Clin Endocrinol Metab. mai 2005;90(5):2636 41.
12. Dhindsa S, Miller MG, McWhirter CL, Mager DE, Ghanim H, Chaudhuri A, et al. Testosterone Concentrations in Diabetic and Nondiabetic Obese Men. Diabetes Care. juin 2010;33(6):1186 92.
13. Tajar A, Forti G, O’Neill TW, Lee DM, Silman AJ, Finn JD, et al. Characteristics of Secondary, Primary, and Compensated Hypogonadism in Aging Men: Evidence from the European Male Ageing Study. J Clin Endocrinol Metab. 1 avr 2010;95(4):1810 8.
14. Oelke M et al. Guidelines on the treatment of non-neurogenic male LUTS. https://uroweb.org/gls/pdf/12Male LUTS (pdf).
15. Abe M etal. Pharmacological relevant receptor binding characteristicsand 5 alphareductase inhibitory activities of free fatty acids contained in Saw Palmetto extract. Biol Pharm Bull. 2009 Apr; 32(4):646-50.
16. Penugonda K et al.Fatty acid and phytosterol content of commercial saw palmetto supplements. Nutrients, 2013; 5(9): 3617-33.
17. Plosker GL etal. Serenoa repens (Permixon) A review of its pharmacology and therapeuticefficacyin benign prostatic hyperplasia. Drugs Aging, 1996; 9(5):379-95.
18. Marks LS et al.. Effects of a saw palmetto herbal blend in men with symptomatic benign prostatic hyperplasia. J Urol 2000; 163(5):1451-6.
19. Pytel A et al. Long-term clinical and biologic effects of the lipidosterolic extract of serenoa repens in patients with symptomatic benign prostate hyperplasia. Adv Ther 2002; 19:297-306.
20. Debruyne F et al.. Evaluation of the clinical benefit of Permixon (Serenoa repens) in severe BPH patients. Permal study analysis. Eur Urol, 2004; 45:773-779.
21. Plosker GL etal. Serenoa repens (Permixon) A review of its pharmacology and therapeuticefficacyin benign prostatic hyperplasia. Drugs Aging, 1996; 9(5):379-95.
22. Marks LS et al.. Effects of a saw palmetto herbal blend in men with symptomatic benign prostatic hyperplasia. J Urol 2000; 163(5):1451-6.
23. Pytel A et al. Long-term clinical and biologic effects of the lipidosterolic extract of serenoa repens in patients with symptomatic benign prostate hyperplasia. Adv Ther 2002; 19:297-306.
24. Debruyne F et al.. Evaluation of the clinical benefit of Permixon (Serenoa repens) in severe BPH patients. Permal study analysis. Eur Urol, 2004; 45:773-779.
25. Milanov S etal.. 1985. Tribestan effect on concentration ofsome hormones in serum of healthy volunteers. Med Biol, 1985; 4:27-9.
26. Ta N and Walle T. Aromataseinhibition by bioavailablemethylated flavones. J Steroid Biochem Mol Biol. 2007;107(1-2):127-129
27. Jana et al. Chrysin, a natural flavonoids, enhances steroidogenesis and steroidogenic acute regulatory protein gene expression in mouse Leydig cells. J Endocrinol, 2008; 197(2):315-23.
28. Ouyang DY etal. Piperineinhibitsthe proliferation of human prostatecancer cells via induction of cell cycle arrest and autophagy. Food Chem Toxicol. 2013; 60:424-30.
29. Mahkov P et al.. Co administration of piperine and doxetaxel results in improved anti tumor efficacy. Prostate, 2012; 72(6):661-667.
30. Gonzales GF, Tapia V, Gasco M, Rubio J, Gonzales-Castañeda C (2011) High serum zinc and serum testosterone levels were associated with excessive erythrocytosis in men at high altitudes. Endocrine 40: 472-480.
31. Oluboyo AO, Adijeh RU, Onyenekwe CC, Oluboyo BO, Mbaeri TC, et al. (2012) Relationship between serum levels of testosterone, zinc and selenium in infertile males attending fertility clinic in Nnewi, south east Nigeria. Afr. J. Med. Med. Sci 41: 51-54.
32. Prasad AS, Mantzoros CS, Beck FW, Hess JW, Brewer GJ (1996) Zinc status and serum testosterone levels of healthy adults. Nutrition 12: 344-348.
33. Lerchbaum E et al. Vitamin D and fertility: a systematic review. Eur J Endocrinol, 2012; 166(5):765-78
34. Nimptsch K, Platz EA, Willett WC, et al. Association between plasma 25-OH vitamin D and testosterone levels in men. Clin Endocrinol (Oxf) 2012; 77(1): 106-112.
35. Wehr E, Pilz S, Boehm BO, et al. Association of vitamin D status with serum androgen levels in men. Clin Endocrinol (Oxf) 2010; 73(2): 243-248.
36. Anagnostis P et al. Vitamin D in human reproduction: a narrative review. Int J Clin Pract, 2013;67(3):225-35.
37. Ang HH, Sim MK (1998) Eurycoma longifolia JACK and orientation activities in sexually experienced male rats. Biol Pharm Bull 21: 153-155.
38. Low BS, Das PK, Chan KL (2013) Standardized quassinoid-rich Eurycoma longifolia extract improved spermatogenesis and fertility in male rats via the hypothalamic-pituitary-gonadal axis. J Ethnopharmacol 145: 706-714.
39. Zanoli P, Zavatti M, Montanari C, Baraldi M (2009) Influence of Eurycoma longifolia on the copulatory activity of sexually sluggish and impotent male rats. J Ethnopharmacol 126: 308-313
40. Hamzah S, Yusof A (2003) The Ergogenic Effects Of Eurycoma Longifolia Jack: A Pilot Study. British Journal of Sports Medicine 37: 464-470
41. Kim W, Kim SH, Park SK, Chang MS (2012) Astragalus membranaceus ameliorates reproductive toxicity induced by cyclophosphamide in male mice. Phytother Res 26: 1418-1421
42. Bushey B, Taylor LW, Wilborn CW, Poole C, Foster CA, et al. (2009) Fenugreek extract supplementation has no effect on the hormonal profile of resitancetrained males. In: Proceedings of International Journal of Exercise Science: Conference Proceedings. Anonymous 13.
43. Muthu K, Krishnamoorthy P (2013) Evaluation of androgenic activity of Mucuna pruriens in male rats. African Journal of Biotechnology 10: 15017-15019.
44. Shukla KK, Mahdi AA, Ahmad MK, Shankhwar SN, Rajender S, et al. (2009) Mucuna pruriens improves male fertility by its action on the hypothalamuspituitary-gonadal axis. Fertil Steril 92: 1934-1940.
45. Shukla KK, Mahdi AA, Ahmad MK, Jaiswar SP, Shankwar SN, et al. (2010) Mucuna pruriens Reduces Stress and Improves the Quality of Semen in Infertile Men. Evid Based Complement Alternat Med 7: 137-144.