Waarom wachten tot het laatste moment met de verzorging van ons brein?

Al vanaf ons 20e levensjaar nemen de prestaties van onze hersenen af. In de loop der jaren nemen onze geestelijke vermogens af, maar we reageren over het algemeen laat op deze achteruitgang. We komen pas in actie als de geheugenproblemen ontstaan of wanneer deze problemen erg hinderlijk worden. Waarom wachten we zo lang?

Waarom besteden we wel veel tijd aan het hydrateren van de huid en aan de verzorging van ons uiterlijk? We zijn druk bezig met ons kapsel en met het kweken van spiermassa, maar we vergeten de verzorging van onze hersenen! Hoe komt het dat we zo achteloos omgaan met ons belangrijkste orgaan? Waarom wachten we met reageren totdat de eerste klachten ontstaan?

Verstandige besluiten nemen: daar zijn we niet altijd goed in

Niet iedereen is goed in het nemen van beslissingen die goed zijn voor de langere termijn. Onze keuzes worden onder andere bepaald door onze persoonlijkheid, onze opvoeding, het gedrag van onze ouders, onze geneigdheid onmiddellijke bevrediging te weerstaan en ons vermogen naar de toekomst te kijken¹. Sommigen onder ons laten hun keuze vooral bepalen door het plezier op de zeer korte termijn, zonder na te denken over de gevolgen van de handelingen op de langere termijn. Te laat naar bed gaan om zo lang mogelijk van de dag te genieten, het stoppen met roken steeds weer uitstellen, binnen blijven en op een scherm kijken in plaats van de buitenlucht op te zoeken voor een wandeling...Vaak zijn we ons wel bewust van deze keuzes en weten we wat er anders moet. Mensen weten welke risico's ze lopen, maar toch lukt het hen vaak niet om goed in te schatten hoe belangrijk het is om goede keuzes te maken en welke ongemakken er kunnen ontstaan in de toekomst. Het verlangen naar directe bevrediging van hun behoeften is allesoverheersend.

Is het nodig elke dag gezonde keuzes te maken? We weten immers niet zeker of we er in de toekomst wel van zullen profiteren? Misschien worden we helemaal niet oud? Is het niet beter om te genieten van het moment? We weten immers niet wat de toekomst brengt. De meeste mensen die er bewust voor kiezen de toekomst de rug toe te keren, krijgen hier vroeg of laat spijt van. Sterker nog, zelfs mensen die wel verstandige keuzes hebben gemaakt voor de langere termijn, hebben het gevoel dat ze meer hadden moeten doen. Maar al te vaak hoort men verhalen van mensen die hun hele leven gezond hebben geleefd, maar die toch getroffen worden door allerlei ellende. Maar als we eerlijk zijn, weten we ook dat zo'n triest verhaal een uitzondering is. Meestal is het een bijzondere anekdote, maar de we weten dat het er in het echte leven vaak anders aan toegaat.

De waarheid zoals die blijkt uit de statistieken, is anders: als we zestig worden (en dat is altijd sneller dan we denken), hebben we bijna altijd spijt van de 'kortetermijnkeuzes'. Want dan betalen we de prijs voor de ondoordachte keuzes in ons jongere bestaan, toen we nog niet stilstonden bij ons latere leven. We kunnen alleen als we jong zijn de juiste keuzes maken om onze gezondheid zo lang mogelijk te behouden. Maar juist als we jong zijn, hebben we vaak andere dingen aan ons hoofd.

Niet natuurlijk, de hersenen stimuleren?

Veel mensen nemen niet de moeite om hun hersenen te stimuleren omdat ze het idee hebben dat dit onnatuurlijk is. Daar zit misschien wel iets in. Maar het is ook heel goed mogelijk dat onze voorouders over 'geheime' ingrediënten beschikten waarmee ze gezond oud werden. Waar het om gaat, is dat men niet zonder meer kan zeggen dat het onnatuurlijk is om de hersenen te stimuleren.

De mens heeft juist 'niet-natuurlijke' technieken ontwikkeld en geperfectioneerd waarmee we onze cognitieve functies optimaal kunnen ontwikkelen en stimuleren. Op school doen leraren niets anders dan onze hersenfunctie verbeteren: ze zorgen ervoor dat wat de leerstof opnemen en helpen ons op de beste manier gebruik te maken van hetgeen we geleerd hebben. Elke dag leren we nieuwe technieken toe te passen en gebruiken we tips en trucs, en zelfs bepaalde stoffen (zoals koffie) om onze concentratie en onze prestaties te verbeteren. Vragen we ons hierbij wel eens af of dit natuurlijk is? Want een ding is zeker: onze huisvesting, onze kleding en onze voeding voldoen al heel lang niet meer aan de natuurlijke voorwaarden voor onze soort. En daar is ook weinig aan te doen...

Overigens weten we inmiddels wel dat fysieke activiteit, een goede nachtrust en gezonde voeding onze hersenen gezond houden en onze cognitieve functies stimuleren. Hier gaat het om natuurlijke manieren waarop men de hersenen kan stimuleren. Wetenschappers hebben echter de afgelopen jaren ontdekt dat deze manieren overeenkomen met de wijze waarop voedingssupplementen werken.

Al deze mechanismen hebben namelijk biochemische veranderingen tot gevolg die niet alleen de aftakeling tegengaan van ons cognitieve vermogen (chronisch effect), maar ook positief inwerken op het humeur en het gedrag (acuut effect). Kijken we bijvoorbeeld naar fysieke inspanning, dat zien we dat er veranderingen plaatsvinden in het perifere metabolisme, hetgeen de beschikbaarheid van voorlopers van bepaalde neurotransmitters beïnvloedt. Deze voorlopers dringen door de bloed-hersenbarrière en zorgen voor een hogere aanmaak in de hersenen van die specifieke neurotransmitters^2-3.

Zo zien we bij fysieke inspanning bijvoorbeeld een toename van het gebruik van zogenaamde vertakte aminozuren bij oxidatieve processen. Deze toename gaat gepaard met een stijging van de aanmaak van tryptofaan in de lever en een verbetering van de overdracht hiervan aan de hersenen. Tryptofaan bevordert op zijn beurt weer de aanmaak van serotonine, een neurotransmitter die betrokken is bij het humeur, de slaap, het geheugen, de cognitie en de strijdt tegen aanval op ons centrale zenuwstelsel⁴.

Voedingssupplementen zoals L-Tryptophan en 5-HTP zijn op hetzelfde mechanisme gebaseerd: door het lichaam te voorzien van voorlopers die door de bloed-hersenbarrière kunnen dringen (zoals tryptofaan), wordt de aanmaak van bepaalde neurotransmitters bevorderd en stimuleert men het gedrag en de hersenen voor een langere periode. Deze truc kan eveneens worden toegepast met N-Acetyl-L-Tyrosine: men zorgt voor een hoeveelheid tyrosine die in het lichaam de aanmaak bevordert van verschillende catecholamines (epinefrine, norepinefrine en dopamine); deze stoffen spelen een rol bij de aansturing van nieuwe stimuli en het beheren van de oplettendheid, het geheugen en het leervermogen⁵.

We weten ook dat fysieke activiteit inwerkt op andere neurochemische processen, en dan met name op de aanmaak van een groeifactor voor de hersenen, de zogenaamde brain-derived neurotrophic factor (BDNF). Deze stof stimuleert de aanmaak van nieuwe neuronen door de hersenen, hetgeen de cognitieve aftakeling tegengaat en het geheugen op de langere termijn verbetert. Een supplement zoals Noopept, een van beste middelen als het gaat om de stimulering van het brein, is geënt op deze kettingreacties: het stimuleert de aanmaak van deze groeifactor voor de hersenen.

Al deze supplementen met een 'neurotrofische' werking zijn gebaseerd op natuurlijke werkingsmechanismen. Ze zijn interessant omdat we nog altijd niet zeker weten of ons brein op dezelfde manier gestimuleerd wordt als dat van onze voorouders. Als we hier goed naar kijken, lijkt het logisch dat het brein van onze voorouders op een veel grotere schaal gestimuleerd werd: het moest immers constant tekenen uit de omgeving interpreteren (door te zien, te ruiken, te voelen, te horen...) om de aanwezigheid van prooien en roofdieren te kunnen waarnemen. Onze voorouders moesten honderden planten en schimmels kunnen onderscheiden en vaak tientallen kilometers per dag lopen om in hun behoeften te kunnen voorzien...

Angst voor beïnvloeding van het brein

Er is nog een laatste reden waarom men aarzelt om de cognitieve vermogens een boost te geven. We hebben het hier uiteraard wel over het meest complexe, het belangrijkste en het meest kwetsbare orgaan van ons lichaam. Geen wonder dat we aarzelen om dat te beïnvloeden. Misschien heeft u een ernstige aandoening die het zenuwstelsel aantast en bent u bereid de bijwerkingen te accepteren van de medicijnen die u inneemt om de ziekte te bestrijden, hoewel die bijwerkingen behoorlijk ernstig kunnen zijn. Maar dat is anders wanneer u gezond bent en alleen uw brein wilt onderhouden en de achteruitgang van de hersenen wilt tegengaan.

Er bestaan op dit moment geen medicijnen waarmee gezonde mensen hun cognitieve functies kunnen versterken en stimuleren. Onze maatschappij is immers volledig gericht op het herstel van ziekte, en niet zozeer op preventie. Maar het komt wel degelijk voor dat studenten, sporters of mensen met een veeleisend beroep (zoals chirurgen of piloten) soms grijpen naar medicijnen die oorspronkelijk ontwikkeld waren voor de behandeling van andere ziekten. Met alle risico's van dien!

Nog een reden om de voorkeur te geven aan voedingssupplementen zoals Neuro-Nutrition Formula of Neurex™, twee producten me een subtiele, minder directe werking die specifiek bestudeerd is voor het stimuleren en het herstellen van de cognitieve functies.

Probeer ondertussen goed na te denken over de keuzes die u op dit moment maakt. Worden uw beslissingen uitsluitend ingegeven door de logica van de korte termijn? Denkt u wel na over de consequenties van uw gedrag voor uw toekomstige gezondheid? Zou u het prettig vinden om straks tijd door te brengen met uw fitte, en nog heldere vrienden, terwijl u zelf niet meer op hun namen kunt komen?

Referenties
1. B.-B. Chen, W. Qu, Life history strategies and procrastination: The role of environmental unpredictability, Personality and Individual Differences 117 (2017) 23–29
2. Chaouloff F. (1989). Physical exercise and brain monoamines: a review. Acta Physiol. Scand., 137 : 1-13. [
3. Guezennec C.Y. Duclos M. (2010). Le sport change aussi la tête. La Recherche, 40 : 48-51.
4. Birdsall TC. 5-Hydroxytryptophan: A Clinically-Effective Serotonin Precursor. Altern Med Rev 1998;3:271-80.
5. Mahoney, C. R., Castellani, J., Kramer, F. M., Young, A., and Lieberman, H. R. Tyrosine supplementation mitigates working memory decrements during cold exposure. Physiol Behav. 11-23-2007;92(4):575-582.