Onderzoekers roepen op tot een systematische inname van jodium tijdens de zwangerschap en de borstvoedingsperiode

Eindelijk is het zo ver: een groep Britse wetenschappers heeft zich publiekelijk uitgesproken voor een systematische inname van jodiumsupplementen tijdens de zwangerschap en de borstvoedingsperiode¹. Deze krachtige boodschap, die gepubliceerd is in het prestigieuze blad The Lancet, was gezien het bewijs dat zich de afgelopen jaren opstapelde onvermijdelijk. De onderzoekers vonden het onverantwoordelijk om nog langer te wachten met het waarschuwen van de bevolking, omdat dit 'frequent voorkomende probleem' leidt tot 'een achterstand in de ontwikkeling van kinderen'.

Hoe zijn de onderzoekers overtuigd geraakt van de noodzaak van deze boodschap? Ze bestudeerden simpelweg de gegevens uit reeds gepubliceerde onderzoeken. Hieruit bleek dat het kind van een moeder die een jodiumsupplement in had genomen gemiddeld 1,22 punten hoger scoorde op de IQ-schaal. 'Zelfs een gering tekort aan jodium tijdens de zwangerschap is gerelateerd aan een lager IQ bij het kind', aldus een van de onderzoekers, Kate Jolly. Naast het gezondheidsaspect zou de inname van het supplement de maatschappij € 6.360 per zwangerschap kunnen besparen.

Deze gedachtegang is echter verre van nieuw: verschillende gerenommeerde organisaties, waaronder de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO), raden al jaren een dagelijkse supplementinname van jodium aan tijdens de zwangerschap. We zouden ons dan ook kunnen afvragen waarom er nog geen aanbevelingen van de overheid bestaan met dezelfde strekking.

Jodiumtekort: mentale problemen en kinderen met een lager IQ

Het is zeker zo dat een jodiumtekort voorheen veelvuldig voorkwam. Sinds de systematische toevoeging van jodium aan zout komt een jodiumtekort in de westerse landen bijna niet meer voor. Desalniettemin komen lichte tekorten nog relatief veel voor, met name bij zwangere vrouwen.

Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat lichte tekorten aanleiding kunnen geven tot problemen in de neurologische ontwikkeling van het kind. Recent Brits onderzoek² zou aantonen dat zelfs een gering jodiumtekort tijdens de zwangerschap de ontwikkeling van het ongeboren kind kan beïnvloeden. De auteurs van het onderzoek verbaasden zich er overigens over dat zo weinig onderzoekers geïnteresseerd waren in de impact van een dergelijk tekort, terwijl de effecten van een ernstig jodiumtekort alom bekend is.

Naast omvangrijke neurologische problemen die de lichte tekorten veroorzaken, beïnvloeden ze eveneens het IQ van kinderen³. Net als vele andere factoren overigens, zoals het gezinsinkomen, het opleidingsniveau, de mentale gezondheid van de ouders, etc. Het is eveneens frappant om te constateren wat in dit verband de effecten zijn van een langdurende supplementinname van jodium tijdens de zwangerschap. Een jaar geleden is een Australisch team er in geslaagd om aan te tonen dat het negen jaar na de geboorte van het kind positieve effecten heeft op het leervermogen! Deze constateringen leidden ertoe dat het team toekomstige moeders aanraadde jodiumrijke voedingsmiddelen te gebruiken, zoals vis (gerookte schelvis, zalm, kabeljauw), boter en eieren. Wellicht was dit team vergeten dat de Franse autoriteit voor de voedselveiligheid (ANSES) zwangere vrouwen afraadt om vaker dan 2 keer per week vis te eten? Waarom dan niet liever jodiumsupplementen geadviseerd, waarvan het gebruik inmiddels goed is gedocumenteerd?

Waarom een jodiumsupplement nemen?

In ons lichaam is jodium betrokken bij de aanmaak van twee belangrijke schildklierhormonen:T4 en T3. 80% van alle jodium die we innemen, wordt dan ook gebruikt door de schildklier. Krijgt de schildklier niet voldoende jodium binnen, dan wordt de klier groter om op die manier de concentratie te vergroten. Hierdoor ontstaat het kenmerkende, niet-esthetische gezwel in de keel.

Een dergelijk ernstig jodiumtekort, dat erg vaak voorkwam in het verleden, zorgde voor een ernstige geestelijke achterstand en een gebrekkige ontwikkeling die gerelateerd is aan een bekend syndroom: het cretinisme (oftewel: idiotie).Kinderen die hieraan leden, groeiden niet en leden aan ernstige cognitieve stoornissen. Dit verschijnsel bleek vaker voor te komen in de Alpen, ver van zee en op hoogte dus. Voorheen had 90% van de bevolking in hooggelegen valleien van de Zwitserse Alpen last van een vergrote schildklier. 2% zou lijden aan cretinisme⁴. Dit syndroom is vandaag de dag in de westerse landen helemaal verdwenen. In andere werelddelen komt het echter nog wel voor: men vermoedt dat jaarlijks nog zo'n 2 miljoen kinderen lijden aan een tekort^5,6.
Dit grote succes in de bestrijding van een vergrote schildklier en cretinisme heeft lange tijd het verband gemaskeerd dat bestaat tussen een licht jodiumtekort en mentale problemen.

Waarom is het zo moeilijk om jodium te vinden in onze omgeving?

De grootste hoeveelheid jodium bevindt zich in zeewater (en dus ook in de planten en dieren uit de zee), al is er ook een kleine hoeveelheid jodium in de lucht en de bodem van de zee te vinden. Dit komt daar door de neerslag die er valt. Om die reden is het voor mensen die ver van de zee of op hoogte wonen moeilijk om hun jodiumgehalte op peil te houden. Overigens werd het ernstige jodiumtekort (minder dan 20 μg/dag) in de westerse landen pas uitgebannen vanaf het moment dat werd besloten gejodeerd zout in de handel te brengen. Deze zeer effectieve maatregel heeft echter niet alle lichte en matige tekorten van jodium kunnen tegengaan. Zout is immers geen voedingsmiddel dat men iedereen van harte aanraadt. Sommige mensen mogen om gezondheidsredenen geen zout, anderen zien er vanaf omdat ze hart- en vaatziekten zoveel mogelijk willen voorkomen.

Wat is de ideale jodiumdosering?

Over de ideale jodiumdosering en de maximale tolerantiedrempels voor jodium bestaat een grote controverse. Er zijn enkele onderzoeken die aantonen dat personen die meer dan 1,1 mg jodium per dag innemen, symptomen van chronische vergiftiging vertonen. De auteurs van deze onderzoeken hebben eveneens gesuggereerd dat de inname van teveel jodium er paradoxaal genoeg toe kan leiden dat de schildklier de aanmaak van hormonen vermindert. Het brengt een tegenovergesteld effect teweeg. Wanneer de dosering geleidelijk aan wordt opgevoerd, wordt de kans op bijwerkingen echter beperkt⁷. Verschillende onderzoeken tonen zelfs aan dat doseringen die boven deze limiet liggen, mits ingenomen onder toezicht van een arts, nog volkomen veilig zijn^8,9.

Er zijn overigens onderzoekers die overtuigd zijn van de gunstige werking van een hoge jodiumdosering. Zij vragen zich af wanneer deze limiet verhoogd wordt. Op sommige plekken op de wereld, zoals in Japan, ligt de dagelijkse jodiuminname tussen de 5000 en 13.000 μg zonder dat dit bijwerkingen veroorzaakt¹⁰. Dit is ongeveer 13 maal zoveel als de limiet die zogenaamd 'acceptabel' is voor het lichaam.... Deze hoeveelheden, die ook nog eens voorkomen in een land waar men de hoogste levensverwachting ter wereld heeft, hebben bepaalde artsen, waaronder Dr. Brownstein ertoe aangezet werk te publiceren dat pleit voor de inname van jodiumsupplementen.
Het Franse nationale instituut voor de geneeskunst heeft de aanbevolen hoeveelheden vastgesteld op 110 μg (0,11 mg) per dag voor pasgeborenen en voor 130 μg (0,13 mg) voor baby's tussen de 7 en 12 maanden. Voor anderen ligt de aanbeveling tussen de 150 μg (personen ouder dan 14 jaar) en de 209 μg (zwangere vrouwen). Aan zogende vrouwen wordt een dosering van 290 μg aangeraden.

Opnieuw zetten veel onderzoekers vragen bij deze aanbevolen hoeveelheden, die berekend zijn op basis van de hoeveelheden die de schildklier nodig heeft en die vergroting van de schildklier voorkomt. Zou de berekening niet de optimale jodiumdosering als uitgangspunt moeten nemen die het meest gunstige effect voor het hele lichaam heeft? Voor een optimale werking heeft elke klier in ons lichaam namelijk jodium nodig. Dat is precies de redenen waarom vele onderzoekers eerder hoeveelheden tussen de 1000 en 3000 μg per dag aanraden. Wellicht dat de overheden op termijn dit idee tot zullen overnemen. Sinds het begin van de 20e eeuw zijn de aanbevolen hoeveelheden jodium steeds gestegen, net als de hoeveelheid jodium die is toegevoegd aan ons zout.

Op een veilige manier meer jodium innemen

Omdat het niet wenselijk is om de dagelijkse hoeveelheid zout te vergroten, en niet iedereen altijd de beschikking heeft over verse producten uit zee, is jodium via supplementinname, dankzij bijvoorbeeld een Lugol-oplossing, de beste optie. Een druppel per dag (oftewel 2,5 mg) lijkt ons de ideale dosering te verstrekken. Onder medisch toezicht is het zelfs mogelijk om geleidelijk aan de dosering te verhogen. Niet alleen zwangere en zogende vrouwen zouden zich aangesproken moeten voelen: ook mensen die bepaalde diëten volgen of die een minder gezonde levensstijl hebben, kunnen een licht tot matig tekort aan jodium ontwikkelen. Ook mensen die veel broomrijke producten eten (zoals bakkersproducten), vegetariërs, veganisten en mensen die niet van vis (of andere producten uit zee) houden, zijn eveneens goede kandidaten voor de inname van jodiumsupplementen. In werkelijkheid is het zo dat bijna iedereen van ons een jodiumtekort kan hebben. De huidige aanbevelingen voor de in te nemen hoeveelheid jodium dragen zeker niet bij aan de oplossing hiervan...

---

Références

1. Monahan, Mark et al. Costs and benefits of iodine supplementation for pregnant women in a mildly to moderately iodine-deficient population: a modelling analysis, The Lancet Diabetes & Endocrinology , Volume 3 , Issue 9 , 715-722
2. Bath S et al. Effect of inadequate iodine status in UK pregnant women on cognitive outcomes in their children: results from the Avon Longitudinal Study of Parents and Children (ALSPAC) The Lancet , Volume 382 , Issue 9889 , 331 – 337, 2013
3. Trumpff C. et coll. : Thyroid-Stimulating Hormone (TSH) Concentration at Birth in Belgian Neonates and Cognitive Development at Preschool Age. Nutrients 2015, 7 : 9018-9032
4. H. Bircher, Der endemische Kropf und seine Beziehungen zur Taubstummheit und zum Cretinismus, 1883
5. Sana Syed, Iodine and the “Near” Eradication of Cretinism, Pediatrics, April 2015, VOLUME 135 / ISSUE 4.
6. Stanbury JB. The Iodine Trail: Exploring Iodine Deficiency and Its Prevention Around the World. Jackson, MS: Farber Public Relations; 2008
7. Sterling JB, Heymann WR. Potassium iodide in dermatology: a 19th century drug for the 21st century-uses, pharmacology, adverse effects, and contraindications. J Am Acad Dermatol 2000;43:691-7.
8. Ghent WR, Eskin BA, Low DA, Hill LP. Iodine replacement in fibrocystic disease of the breast. Can J Surg 1993;36:453-60.
9. Potassium iodide for nuclear exposure. Pharmacist's Letter/Prescriber's Letter 2001;17(12):171214.
10. Patrick L. Iodine: Deficiency and therapeutic considerations. Altern Med Rev 2008