SAMe doeltreffend bij depressies, artritis en leveraandoeningen

In een blad dat onderzoeken heeft gepubliceerd omtrent S-adenosyl-methionine (SAMe) is te lezen dat het Amerikaanse Agency for Health Research & Quality (AHRQ) heeft geconcludeerd dat SAMe met succes depressies, artritis en leverziekten zou kunnen behandelen. Het zou met name bij leveraandoeningen die op dit moment niet te behandelen zijn doeltreffend werken.
SAMe werd voor het eerst in 1952 in Italië ontdekt. Het zou daarna nog 24 jaar duren voordat de stof in een stabiele vorm beschikbaar kwam voor onderzoek. In 1976 werd het eerste onderzoek van SAMe bij depressies gepubliceerd. In 1980 was SAMe verkrijgbaar in Italië.
SAMe wordt van nature in ons lichaam aangemaakt, maar waarschijnlijk is de aangemaakte hoeveelheid niet voldoende (vooral wanneer we de veertig zijn gepasseerd). SAMe is cruciaal voor de lever, maar is ook van groot belang voor de bijnieren en de hersenen.
SAMe wordt in ons lichaam aangemaakt met behulp van methionine en ATP. Tot op zekere hoogte vertoont de werking een gelijkenis met vitamine B. Maar SAMe doet veel meer. Sommige chemici zijn van mening dat SAMe, op ATP na, het belangrijkste molecuul van ons lichaam is. De stof lijkt namelijk bij een groot aantal lichaamsprocessen een rol te spelen. We noemen de drie belangrijkste:

- methylering; tijdens het methyleringsproces staat SAMe een methylgroep af, wat bijdraagt aan verschillende cruciale reacties, zoals de vorming van DNA, eiwitten, fosfolipiden en neurotransmitters, zoals catecholamine en serotonine.
- transsulfuratie; SAMe bevordert de aanmaak van kraakbeen doordat het een zwavelgroep afstaat. Dit proces stimuleert de inbedding van sulfaat in de kraakbeenmatrix, waardoor de gunstige invloed van SAMe bij artritis verklaard kan worden. Het proces van transsulfuratie leidt eveneens tot de aanmaak van acetylcysteïne, taurine en glutathion, onze belangrijkste lichaamseigen antioxidant.
- vorming van polyamine; door een aminopropylgroep af te staan, draagt SAMe bij aan de vorming van spermine en spermidine, hetgeen de celgroei en celdifferentiatie bevordert. spermine en spermidine hebben eveneens pijnstillende en ontstekingsremmende eigenschappen.

SAMe bevordert daarnaast de opname van fosfaditylcholine, waardoor de doorlaatbaarheid van de membranen wordt verbeterd. Het is van invloed op de bèta-adrenergische receptoren, de cholinerge receptoren, de GABA-receptoren en waarschijnlijk ook nog een aantal andere receptoren. Bovendien speelt SAMe een belangrijke rol bij de vorming van het groeihormoon, van adrenaline en van melatonine. Het heeft een positieve invloed op de werking van de insulinereceptoren.

Een krachtige antioxidant

Uit onderzoek bij ratten blijkt dat SAMe een krachtige werking heeft als antioxidant. Uit het onderzoek bleek met name het vermogen van de stof om de oxidatie van vetzuren (lipoperoxidatie) tegen te gaan. Het onderhield bovendien de continue aanmaak van glutathion, de belangrijkste lichaamseigen antioxidant¹.
In verhouding met de controlegroep, die een placebo kreeg, leidde de behandeling met SAMe (10 mg/kg per dag) gedurende respectievelijk een, zes en tweeëntwintig maanden tot een significant lagere hoeveelheid oxidatieve stressmarkers in de hersenen.

Bestrijder van depressies

Verschillende psychiatrische-, neurologische- en stofwisselingstoornissen zijn gerelateerd aan een verminderd SAMe-gehalte in het hersenvocht. Daarbij valt te denken aan depressies, de ziekte van Parkinson, de ziekte van Alzheimer, maar ook aan neurologische complicaties bij HIV. Onderzoekers suggereren dat deze aandoeningen gerelateerd zijn aan een verstoring van het methyleringsproces.
SAMe blijkt een verzachtende uitwerking te hebben bij vrijwel alle vormen van depressie, met uitzondering van de manisch-depressieve vorm. De stof werkt zeer goed bij depressies die ontstaan zonder direct aanwijsbare oorzaak.
Men denkt dat de depressiebestrijdende werking van SAMe te danken is aan het feit dat het de aanmaak van de neurotransmitters verhoogt die belangrijk zijn voor het humeur, het gedrag en de emoties.
In 1973 werd deze depressiebestrijdende werking van SAMe voor het eerst omschreven in Italië, toen wetenschappers de werking van de stof bij schizofrene patiënten onderzochten. Ze ontdekten dat een groot aantal patiënten dat deelnam aan de test minder depressief was geworden. Deze onvoorziene resultaten waren het startsein van een groot aantal klinische onderzoeken, waarmee men beoogde deze raadselachtige resultaten te controleren en te begrijpen².

Er volgden jaren van onderzoek met vele testen, waarna men concludeerde dat SAMe minstens even werkzaam was bij depressies als de regulier gebruikte farmaceutische middelen. Sommige studies toonden zelfs aan dat SAMe beter werkte dan de conventionele middelen. Bovendien werd in deze onderzoeken aangetoond dat SAMe nauwelijks bijwerkingen had, dat het binnen enkele dagen werkte, en dat het goed verdragen werd door oudere patiënten³.

Deze resultaten werden bevestigd in een klinisch onderzoek bij 20 patiënten die leden aan een zware depressie. Deze patiënten hadden tot op dat moment geen baat gehad bij de klassieke antidepressiva. Alle patiënten die SAMe oraal hadden ingenomen, rapporteerden een significante verbetering. Zeven patiënten waren zelfs geheel verlost van hun depressieve klachten⁴.

In 2002 publiceerde de Amerikaanse overheid een gedetailleerd rapport met de titel 'Adenosyl-L-methionine als behandeling van depressies, artrose en aandoeningen van de lever'. Dit rapport bevat een samenvatting van een groot aantal onderzoeksgegevens die tot aan 2000 wereldwijd waren gepubliceerd. Het federale Amerikaanse Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ - een onderdeel van het U.S. Department of Health & Human Services) evalueerde de gegevens van 102 onderzoeken⁵.

Het instituut nam de resultaten van 47 onderzoeken naar de werking van SAMe bij depressies kritisch onder de loep. 28 van deze onderzoeken werden opgenomen in een meta-analyse over de doeltreffendheid van SAMe als betrijder van klachten bij depressies. Het AHRQ kwam tot de conclusie dat "in vergelijking met andere behandelingen waarbij conventionele antidepressiva werden gebruikt, SAMe niet leidde tot significante verschillen in de resultaten". Anders gezegd: bij de behandeling van depressies is SAMe even effectief als een standaard antidepressivum. In verschillende onderzoeken werd opgemerkt dat de patiënten zich tussen de zevende en tiende dag van supplementinname beter begonnen te voelen. In het merendeel van de onderzoeken werd een dosering van 1600 mg per dag gebruikt die oraal werd ingenomen.

Onderzoekers van de Harvard Medical school bestudeerden 30 proefpersonen die een maand lang een regulier antidepressivum (venlafaxine) hadden ingenomen, maar die daarna nog steeds depressief waren.
Tijdens het zes weken durende onderzoek bleven de proefpersonen hun reguliere medicijnen innemen. De eerste weken voegden ze daar tweemaal daags 400 mg SAMe aan toe. Na twee weken verhoogden de proefpersonen de inname van SAMe naar tweemaal daags 800 mg. Toen de proefpersonen vervolgens hun arts bezochten, konden ze kiezen of ze naar de dosering van tweemaal 400 mg teruggingen, of dat ze op die van tweemaal 800 mg bleven. De onderzoekers analyseerden het effect van de inname aan de hand van verschillende meetinstrumenten voor het meten van depressieve klachten. Aan het eind van het onderzoek gaf 50% van de proefpersonen aan dat de klachten significant waren afgenomen. 43% was zelfs volledig hersteld van de depressie⁶.

Patiënten die lijden aan de ziekte van Parkinson of aan fybromyalgie hebben vaak ook een depressie die goed reageert op een behandeling met SAMe. Uit een dubbelblinde placebogecontroleerde studie, waarbij het effect werd onderzocht van SAMe op een aan Parkinson gerelateerde depressie, bleek dat 72% van de patiënten een verbetering constateerde na de behandeling met SAMe⁷. SAMe heeft een gunstig effect op dopamine. Patiënten met de ziekte van Parkinson hebben een laag dopaminegehalte.

Andere onderzoeken bij patiënten die lijden aan fybromyalgie laten eveneens verbeteringen zien na een behandeling met SAMe. Het is bekend dat SAMe gunstig inwerkt op het serotoninegehalte. Serotonine is een neurotransmitter die pijn en depressies vermindert, twee klachten waaronder patiënten met fybromyalgie vaak te lijden hebben.
De behandeling met SAMe is effectief bij patiënten met Alzheimer die lijden aan een depressie. Het SAMe-gehalte bij patiënten met Alzheimer is vrijwel nihil. Voorlopige onderzoeken lijken aan te tonen dat SAMe niet alleen depressies zou kunnen behandelen. Patiënten ervaren soms ook verlichting van hun andere klachten⁸. Vier patiënten met de ziekte van Alzheimer namen dagelijks 200 tot 400 mg SAMe per dag gedurende twee weken. Men observeerde vervolgens eventuele cognitieve veranderingen. De onderzoekers constateerden geen wijzigingen in de cognitieve functie, waarbij dient te worden aangetekend dat het om een zeer beperkte groep ging en om een relatief lage dosering⁹. Uit een ander onderzoek echter, waarbij SAMe oraal werd toegediend (1200 mg per dag gedurende drie tot zes maanden) bleek dat er sprake was van duidelijke verbeteringen op cognitief gebied, zowel voor wat betreft het humeur als de snelheid van het mentale proces¹⁰.

Herstel van de lever

De meest belangwekkende gunstige invloed van SAMe speelt zich echter af in de lever. SAMe is als enige stof in staat het herstel van de lever aan te zwengelen. Het herstelt bestaande schade of maakt schade die ontstaan is door cirrose ongedaan. SAMe is dan ook een uiterst belangrijke metaboliet voor de biochemische processen in de lever. SAMe heeft twee essentiële functies in de lever. Het zorgt voor de methylering en de vorming van een onmisbare stof, namelijk glutathion, dat een ontgiftende werking heeft.
In de lever vindt de belangrijkste chemische filtering in ons lichaam plaats. Dit orgaan ontgift elk chemisch product dat ons lichaam binnenkomt. Denk bijvoorbeeld aan medicijnen en gifstoffen. De lever zet deze chemische stoffen om in niet-toxische stoffen. De lever maakt ook gal en andere stoffen aan, zoals lipoproteïnes. Maar helaas kan het weefsel van onze lever worden vernietigd door chemische producten, gifstoffen of medicijnen. Het goede nieuws is dat onze lever in staat is om zich te herstellen. Wanneer mijn bij een operatie 80% van de lever verwijdert, dan kan deze in drie maanden tijd weer uitgroeien tot het oorspronkelijke formaat.
Glutathion is voor het lichaam een belangrijke bestrijder van gifstoffen. Wanneer glutathion in aanraking komt met een gifstof, zoals een pesticide of een medicijn, dan hecht glutathion zich er direct aan. Bovendien zorgt glutathion ervoor dat die gifstof beter in water oplosbaar wordt. In deze in water oplosbare vorm kan de toxine afgevoerd worden via de urine zonder dat de stof het lichaam nog meer schade berokkent. Schade aan de lever ontstaat wanneer dit orgaan overspoeld wordt door gifstoffen en het orgaan niet voldoende glutathion meer kan aanmaken.
SAMe is onmisbaar voor de aanmaak van glutathion Door de orale inname van SAMe stijgt het glutathiongehalte.
Er is een onderzoek uitgevoerd waarin 24 patiënten zes maanden lang dagelijks 1200 mg SAMe innamen. Onderzoekers ontdekten een toename van de hoeveelheid SAMe in de lever bij patiënten die leden aan een leverziekte (al dan niet gerelateerd aan alcohol)¹¹.
Het is niet zo dat de lever onverwoestbaar is. Soms richten gifstoffen zoveel schade aan dat de structurele blokkades in de lever blijven groeien. Cirrose is een proces waarbij fibrose wordt gevormd in de lever, waardoor het orgaan langzaam afsterft. Het begint met infiltraties van vetten in het orgaan. Deze infiltraties gaan verder totdat de lever helemaal vol zit. Het kan hierdoor zijn taken niet meer naar behoren uitvoeren.
Klinisch onderzoek laat zien dat een verhoging van het SAMe-gehalte en veel situaties leidt tot gunstige effecten. SAMe werd ingezet voor de behandeling van verschillende leverziektes, waaronder hepatitis, cirrose, cholestase en obstructieve icterus.
Patiënten die lijden aan cirrose hebben vaak problemen met de omzetting van methionine in SAMe. Onderzoeken bij de mens tonen aan dat wanneer men SAMe geeft aan patiënten met cirrose, de werking van de gal bij hen herstelt en de hoeveelheid galzouten toeneemt. Andere onderzoeken geven aan dat SAMe het glutathiongehalte doet stijgen en de ontgiftingsprocessen herstelt bij patiënten met een leverbeschadiging.
Acetaminofen (tylenol) is extreem giftig voor de lever. Onderzoek bij muizen heeft laten zien dat een hoge dosis acetaminofen, die normaliter tot de dood leidt van de dieren, geheel onschadelijk kon worden gemaakt indien er binnen het uur SAMe werd toegediend.

Personen die een beschadigde lever hebben door alcohol, toxines of leverziekten, hebben een grotere kans op het ontwikkelen van leverkanker. Er is aangetoond dat SAMe de kans op het ontstaan van leverkanker vermindert. Daar staat tegenover dat een laag SAM-e-gehalte zorgt voor een toxische omgeving, waardoor de kans op het ontstaan van leverkanker juist toeneemt.

Voor gezonde en soepele gewrichten

Uit proeven is gebleken dat SAMe een pijnstillende werking heeft. Het is echter nog niet bekend welk mechanisme voor deze pijnstilling zorgt. Omdat deze pijnstilling niet afhankelijk is van prostaglandines, produceert SAMe ook geen bijwerkingen die gerelateerd zijn aan deze stof. Er zijn een aantal testen waaruit blijkt dat SAMe op aanzienlijke wijze de plasmaconcentraties van corticosteroïden zou kunnen verhogen. Dit verschijnsel zou ten grondslag kunnen liggen aan het ontstekingsremmende effect dat zowel bij dieren als bij mensen geconstateerd is.

In 1975 verscheen er in Italië voor het eerst een onderzoek naar het effect van SAMe bij artrose, een van de meest voorkomende vormen van artritis. In een open onderzoek bij 90 patiënten met een ernstige degeneratieve gewrichtsaandoening ontdekten onderzoekers dat de toediening van 30 mg SAMe, tweemaal daags middels een injectie gedurende twee weken, aanzienlijke ontstekingsremmende effecten liet zien zonder dat er sprake was van bijwerkingen. In een ander onderzoek werd SAMe vergeleken met de effecten van intramusculaire injecties van de pijnstiller indomethacine. De resultaten toonden aan dat de reacties van beide behandelingen exact hetzelfde waren, maar dat de bijwerkingen die zich voordeden bij indomethacine zich niet voordeden bij de behandeling met SAMe¹².
In reageerbuistesten doet SAMe het aantal chondrocyten (kraakbeencellen) en proteoglycanen (eiwitstructuren) toenemen. Dat lijkt aan te tonen dat de behandeling met SAMe het proces van artrose zou kunnen omkeren doordat het de groei van kraakbeen stimuleert¹³.

Een onderzoek dat bij het Duitse onderzoeksinstituut voor algemene geneeskunde het König-instituut werd uitgevoerd, toonde de doeltreffendheid van SAMe aan bij 106 patiënten met artrose in de knie, de heup en de wervelkolom. Gedurende een onderzoek van 24 maanden kregen patiënten de eerste twee weken dagelijks 600 mg SAMe. Daarna kregen ze tot aan het einde van het onderzoek 400 mg per dag. Volgens de onderzoekers werden al na twee weken van inname verbeteringen gemeld van de klinische symptomen. De verbeteringen hielden aan tot het einde van het onderzoek. Bij 20 patiënten deden zich een aantal milde, niet-specifieke bijwerkingen voor, zoals misselijkheid. De meeste bijwerkingen verdwenen echter in de loop van het onderzoek¹⁴. De onderzoekers constateerden eveneens dat door de toediening van SAMe een verbetering optrad in de depressieve gevoelens, een verschijnsel dat vaak voorkomt bij artrose.

Volgens een rapport van het Amerikaanse Department of Health is SAMe 80% doeltreffender dan een placebo, als het gaat om het verzachten van de pijn bij artrose. Daarnaast kwam in het rapport naar voren dat SAMe vergeleken met non-steroïde ontstekingsremmers minstens even effectief is. Ontstekingsremmende medicijnen staan bekend om hun ernstige bijwerkingen, iets wat zich bij SAMe niet voordoet.
Onderzoekers aan de universiteit van Maryland publiceerden een meta-analyse van gecontroleerde, gerandomiseerde testen van SAMe in vergelijking met het gebruik van een placebo of niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID), zoals aspirine of ibuprofen bij de behandeling van artrose. De onderzoekers constateerden het volgende: "SAMe lijkt de pijn even effectief te bestrijden als de NSAID's; het lijkt de functionele beperking bij patiënten met artrose te verminderen zonder dat er sprake is van de bijwerkingen die men vaak ziet bij de NSAID's¹⁵."

In Argentinië vergeleken onderzoekers de effectiviteit van SAMe met die van piroxicame, een ontstekingsremmend medicijn. Ze voerden hiervoor een dubbelblinde placebogecontroleerde studie uit. Een kleine groep patiënten ontving dagelijks 1.200 mg SAMe of 20 mg piroxicame. Na 84 behandeldagen werden de patiënten gecontroleerd. "Voor wat betreft de doeltreffendheid en de tolerantie van beide behandelingen werd er geen verschil tussen beide behandelingen geconstateerd. Ze voegden hier echter aan toe: "Bij patiënten die behandeld werden met SAMe hielden de klinische verbeteringen die werden geconstateerd aan het einde van de studie veel langer aan dan bij de patiënten die piroxicame hadden gekregen¹⁶."

In Italië voerden 33 klinieken een omvangrijk onderzoek uit bij 734 proefpersonen met artrose aan de knie, de heup, de hand of de wervelkolom. Onderzoekers vergeleken de effecten van SAMe met die van een placebo of met naproxen, een NSAID in een dubbelblinde placebogecontroleerde studie. In vergelijking met 750 mg naproxen verlicht een dosis van 1200 mg SAMe per dag de pijn bij artritis even effectief. Beide middelen werken veel effectiever dan een placebo.

SAMe werd volgens artsen en patiënten veel beter verdragen dan naproxen¹⁷.
Een ander gerandomiseerd onderzoek op twee afdelingen in Indiana in de Verenigde Staten toonde de effectiviteit aan van SAMe in vergelijking met een placebo. Het ging hierbij om de behandeling van artrose in de knie. De patiënten ontvingen vijf dagen lang 400 mg SAMe die intraveneus werd toegediend. Vervolgens ontvingen ze 23 dagen lang 400 mg SAMe, die oraal werd ingenomen. Een controlegroep ontving een vergelijkbare hoeveelheid placebo's. De groep patiënten die bij aanvang van het onderzoek de lichtste symptomen vertoonde en die SAMe had gekregen, liet een aanzienlijke afname zien van de pijn in vergelijking met de placebogroep. De reactie van de patiënten op de afdeling met ernstige gevallen van artrose was statistisch gezien niet significant¹⁸.

Wetenschappers bestudeerden van september 2000 tot september 2002 61 patiënten met artrose aan de knie middels een dubbelblinde placebogecontroleerde studie. De proefpersonen ontvingen tweemaal daags 600 mg SAMe gedurende acht weken. Vervolgens kregen ze na een innamevrije week gedurende acht weken 100 mg van een ander medicijn. Eenendertig patiënten kregen eerst gedurende acht weken SAMe en vervolgens het andere medicijn. De andere groep kreeg eerst het medicijn en vervolgens SAMe. Zesenvijftig patiënten maakten het onderzoek af.

Aan het einde van de eerste maand meldden de patiënten die eerst het medicijn hadden ingenomen een aanzienlijke vermindering van de pijn. De patiënten die als eerste SAMe hadden gekregen, meldden na diezelfde periode een marginale afname van de pijn. In de tweede maand meldden beide groepen patiënten een significante afname van de pijn en constateerde men geen verschillen meer tussen beide groepen. Aan het einde van het onderzoek constateerden de onderzoekers in beide groepen een significante afname van de pijn. In de groep patiënten die met SAMe was behandeld, meldden de patiënten eveneens dat hun kwaliteit van leven was verbeterd¹⁹.

---

1- Dela Cruz J.P. et al., Effect of chronic administration of SAMe on brain oxidative stress in rats, Naunyn-Schmd Arch Pharmacol, 2000; 361: 47-52.
2- Elkins R., SAMe: the remarkable substance that promote detoxification, relieve arthritis and fight depression, Pleasant Grove, UT; Woodland Publishing, 1999, 10.
3- De Vanna M. et al., Oral SAMe in depression, Current Therapeutic Research, 1992; 52: 478-485.
4- Rosenbaum J.F. et al., The antidepressant potential of SAMe, Acta Psychiatr. Scand., 1990 May; 81(5): 432-6.
5- SAMe for treatment of depression, osteoarthritis and liver disease. Summary, Evidence report/technology assessment: Number 64. AHRQ publication N° 02-E033. Agency for healthcare research and quality. Rockville MD.
6- Alpert J.E. et al., SAMe as an adjunct for resistant major depression disorder: an open trial following partial or non response to selctive serotonin reuptake inhibitor or ventalafaxine, J. Clin. Psychopharmacol., 2004 Dec; 24(6): 661-4
7- Kegan B. et al., Oral SAMe in depression: a randomized, double-blind, placebo controlled trial, Am. J. Psychiatr., 1990, 147: 591-595.
8- Morrison L. et al., Brain SAMe levels are secerely decreased in Alzheimer disease, J. Neurochem., 1996, 67: 1328-1331.
9- Cohen B.M. et al., SAMe in the treatment of Alzheimer dementia, J. Clin. Psychoparmacol., 1987; 8: 43-7.
10- Battaglieri T. et al., Cerebrospinal fluid SAMe in depression and dementia: effect of treatment with parenteral or oral SAMe, J. Neurol. Neurosur. Psych., 1990; 53: 1096-8.
11- Vendemilae G. et al., Effect of oral S-adenosyl-L-methionine on hepatic glutathione in patients with liver disease, Scand. J. Gastroenterol., 1986; 24: 407-15.
12- Poli E. et al., Pharmacological and clinical aspects of SAMe in primary degenerative arthropathy (osteoarthrosis), Minerva Med., 1975 Dec, 5; 66(83): 4443-59.
13- Di Padova C., SAMe in the treatment of osteoarthritis. Review of the clinical studies, AM J. Med., 1987 Nov 20; 83(5A):60-5.
14- Konig B., A long term (two years) clinical trial with SAMe for the treatment of osteoarthritis, AM J. Med., 1987 Nov, 20; 83(5A):89-94.
15- Lazzaroni M. et al.
16- Maccagno A. et al., Double-blind controlled clinical trial of oral SAMe versus piroxicam in knee osteoarthritis, AM J. Med., 1987 Nov 20; 83(5A): 66-71.
17- Caruso I. et al., Italian double-blind multicenter study comparing SAMe, naproxen and placebo in treatment of degenerative joint disease, AM J. Med., 1987 Nov 20;83(5A): 66-71.
18- Bradley J.D. et al., A randomized double-blind placebo controlled trial of intraveinous loading with SAMe followed by oral SAMe therapy in patients with knee osteoarthritis, J. Rheumatol., 1994 May; 21(5): 905-11.
19- Najm W.I. et al., SAMe versus celecoxib for treatment of osteoarthritis symptoms: a double blind cross-over trial, BMC Musculoskelet Disord., 2004 Feb 26; 5(1): 6