Hoofdpijn: meestal een tekort aan vitamines

Hoofdpijn heeft voor iedereen die dit fenomeen wil doorgronden nog vele geheimen. Oude inheemse volkeren dachten dat men bezeten was door een mystieke geest¹. In de loop der eeuwen zijn er tal van theorieën opgeworpen en vele behandelingen ontwikkeld, waarvan sommige even afschrikwekkend als zinloos waren. Ook vandaag de dag slagen wetenschappers er nog steeds niet in de mechanismen achter dit pijnlijke verschijnsel, waardoor wereldwijd 1,5 miljard mensen worden geplaagd, te doorgronden. Een onderzoek dat afgelopen juni verscheen in Headache: The Journal of Head and Face Pain zou hierin wel eens verandering kunnen brengen². In het onderzoek staat vermeld dat de meerderheid van de hoofdpijnlijders een ernstig vitaminetekort heeft... Wordt u geplaagd door migraine? Lees dan door, want voor u is dit absoluut interessant!

Hoofdpijn anno nu? Dan bent u goed af!

Voordat we ingaan op deze belangrijke ontdekking, willen we u laten zien hoeveel geluk u heeft, als we dat zo mogen noemen, dat u lijdt aan hoofdpijn in deze moderne tijd. Al zijn de behandelingen nog lang niet altijd doeltreffend (migrainepatiënten kunnen daarover meepraten), ze zijn in elk geval niet (erg) gevaarlijk. Dat kunnen we van de behandelingen die de onderzoekers in de voorafgaande eeuwen bedachten niet zeggen. Duizend jaar geleden werd hoofdpijn nog gezien als een teken dat een kwade geest bezit van u had genomen. Om u als slachtoffer hiervan te bevrijden, moesten er magische bezweringen worden uitgevoerd. Hadden die geen effect, dan restte er nog maar een oplossing: de schedel moest worden geopend om de geest te bevrijden. Deze gevaarlijke operatie, ook wel trepanatie genoemd, kende populaire en minder populaire momenten, maar werd pas eind twintigste eeuw volledig uitgebannen⁴. Vermoedelijk zorgde de intense pijn na deze operatie ervoor dat de pijn van de migraine stopte...., althans tijdelijk. Later, van de periode vanaf de oudheid tot aan de middeleeuwen, paste men aderlatingen en scarificatie(inkervingen) toe om migraine te genezen. In die periode ging men migraine als ziekte beschouwen⁵. Het principe was eenvoudig: er werd een snee gemaakt in een ader of slagader op het voorhoofd aan de andere zijde dan de pijnlijke zijde. In de renaissance gebruikte men klokvormige Kopjes om slechte lichaamssappen te verwijderen. Vervolgens begon men eind 19e eeuw met elektrische schokken^6,7, waarna men overstapte op psychologische interventies, zoals hypnose. In die periode is men van mening dat hoofdpijn wordt veroorzaakt door een instabiele psychologische situatie of door een gebeurtenis in de jeugd (terwijl dit in werkelijkheid slechts een klein deel vertegenwoordigt van het fenomeen hoofdpijn).

Zalf gemaakt van padden⁸, castoreum⁹, verkoolde schapenhersenen... Gelukkig zijn deze twijfelachtige methoden inmiddels verdwenen omdat we iets meer weten van het fenomeen hoofdpijn. Met dit nieuwe onderzoek van de American Headache Society (AHS), zetten we weer een grote stap in de goede richting.

Waarom deze ontdekking van groot belang is

Hoofdpijn, of het nu gaat om spanningshoofdpijn of om migraine, is het meest voorkomende gezondheidsprobleem na cariës ¹⁰. Tussen de 20 en de 37% van de bevolking zou meerdere keren per maand hoofdpijn hebben. 10% zou meerdere keren per week hoofdpijn hebben en 3% heeft er chronisch last van¹¹. In feite krijgt 80% van de bevolking eens in zijn leven te maken met een serieuze vorm van hoofdpijn. In tegenstelling tot degeneratieve aandoeningen of kanker, komt hoofdpijn niet met name bij ouderen voor. Iedereen, van kinderen¹² tot volwassen, kan ten prooi vallen aan dit verschijnsel.
Hoofdpijn lijkt daardoor bijna iets 'gewoons'. De meeste mensen weten echter zelf vaak niet of ze lijden aan spanningshoofdpijn of aan migraine. De meesten van hen weten evenmin hoe ze het effectief kunnen verlichten. Voor mensen met deze hoofdpijnklachten geldt, dat ze een manier proberen te vinden om hun hele leven met deze chronische pijn te leven. Om nog maar niet te spreken van de weerklank die deze hoofdpijnklachten op hun werk en op hun privéleven heeft.
Elke ontdekking op het gebied van hoofdpijn is dan ook van groot belang. Dat geldt helemaal wanneer een ontdekking de pijn van duizenden mensen kan verlichten.

Migraine of hoofdpijn: geef uw pijn een naam

Heeft u regelmatig last van hoofdpijn? Misschien heeft u net als de meeste mensen migraine, zonder dat u dit zelf weet? Om hier achter te komen, is het belangrijk om onderscheid te kunnen maken tussen migraine en spanningshoofdpijn.
De meest voorkomende hoofdpijn spanningshoofdpijn wordt gevoeld als een hevige, vaak diffuse spanning in de schedelholte. Het is vaak gerelateerd aan stress, slaapgebrek, honger, een probleem in de tussenwervels of alcoholmisbruik. Het kan 30 minuten, maar ook uren of dagen lang duren. Onder spanningshoofdpijn verstaat men bijvoorbeeld ook de hoofdpijn die men krijgt doordat men teveel leest (in Frankrijk noemt men dit céphalée de Poullard. Deze hoofdpijn is vaak van voorbijgaande aard. Bovendien is de hoofdpijn meestal goed te voorkomen.
Migraine daarentegen veroorzaakt een intense en stekende pijn die zich meestal beperkt tot een zijde van het hoofd, in de buurt van het oog. Men ervaart een pulserende pijn in de hersenholte. Typerend is ook dat licht, fysieke activiteit en geluid de pijn vaak verergeren. Migraine wordt zo'n 20 tot 40 minuten voor een aanval voorafgegaan door specifieke 'waarschuwingssignalen', de zogenaamde aura's: een tijdelijke afname van het gezichtsvermogen, lichtflitsen in het oog en een verdoofd gevoel in het gezicht, problemen met de spraak... Een aanval kan verschillende klachten met zich meebrengen, zoals misselijkheid, rillingen, een koudegevoel of problemen met het zicht. Het is belangrijk om te melden dat de pijn tussen twee aanvallen volledig verdwijnt. De periode tussen twee aanvallen varieert per persoon.

Hoe kan een hoofdpijnaanval worden voorkomen?

We weten nog lang niet alles van de oorzaken van spanningshoofdpijn en migraine. Wat we echter wel weten, is dat er triggers zijn die hoofdpijn kunnen opwekken (zie hieronder een lijst met triggers die door wetenschappers is opgesteld).
We weten jammer genoeg niet waarom sommige mensen last krijgen van spanningshoofdpijn en migraine, terwijl anderen die worden blootgesteld aan dezelfde triggers er nooit last van hebben. Dat blijft een raadsel. Maar dit nieuwe onderzoek kan wellicht een bijdrage leveren aan de oplossing van dit raadsel. We weten inmiddels dat erfelijkheid een grote rol speelt bij migraine: soms lijdt een hele familie aan migraine. Het zou ook verklaren waarom migraine bij vrouwen 3 keer zo vaak voorkomt dan bij mannen. Hier volgt de lijst van triggers die een aanval kunnen opwekken van migraine of spanningshoofdpijn:

Alcoholhoudende dranken, met name alcoholmisbruik.
- Bepaalde voedingsmiddelen, zoals chocola, eieren, yoghurt, sterke kaassoorten, knoflook, bepaalde fruitsoorten (met name bananen, druiven en ananas), gebakken voedsel en gerookt vlees.
- Onregelmatig eten en slapen.
- Cafeïnegebrek (bijvoorbeeld wanneer men pas later, tegen de middag cafeïne inneemt).
- Verschillende emoties, zoals woede, depressies, angst en stress (aanvallen ontstaan vaak net na periodes van stress).
- Verandering van temperatuur of druk.
- Bepaalde medicijnen zoals (hoe paradoxaal ook) pijnstillers, anticonceptiepillen en statines.
- Lange reizen per auto, vliegtuig of trein.
- Een tekort aan co-enzym q10, vitamine D en magnesium

Wanneer we afgaan op de verschillende wetenschappelijke onderzoeken, dan zouden mensen die lijden aan migraine er goed aan doen een vetarm dieet^{16, 17} te volgen en een voedingsdagboek bij te houden om te ontdekken welke voedingsmiddelen een aanval triggeren18. Wanneer men vermoedt dat een bepaald voedingsmiddel aanvallen opwekt, dan dient dit voedingsmiddel een aantal weken te worden vermeden om het effect daarvan te controleren. Een vegetarisch eetpatroon, dat wellicht wat lastiger vol te houden is voor sommige mensen, wordt eveneens aangeraden¹⁹. De inname van grote hoeveelheden groenten en fruit in combinatie met een vegetarisch dieet zou een ontstekingsremmende werking hebben en de hoeveelheid tyramine in de voeding naar beneden brengen. Tyramine komt vooral voor in kaas en vlees. Er blijkt een verband tussen de hoeveelheid tyramine en het ontstaan van migraine te zijn²⁰.

Een matig gebruik van alcohol lijkt voor de handliggend, maar ook de soort drank speelt een rol: mixdranken met alcohol en rode wijn blijken systematische triggers te zijn22.

Ten slotte, en dat is een nieuwe ontdekking, blijkt een gebrek aan bepaalde vitamines, met name een gebrek aan vitamine D en het co-enzym Q10, gerelateerd te zijn aan hoofdpijn. Volgens het onderzoek dat de AHS in juni 2016 publiceerde, zou het merendeel van de mensen met migraine lijden aan een tekort van beide vitamines. Vrouwen hadden vooral een gebrek aan het co-enzym Q10, mannen aan vitamine D.

Wat is het co-enzym Q10 en waar kunt u het vinden?

Het co-enzym Q10 is verwant aan vitamine K. Het heeft in ons lichaam de werking van een vitamine en is onmisbaar voor een groot aantal fysiologische processen. In theorie maakt ons lichaam zelf voldoende co-enzym Q10 aan. Overigens bevat onze voeding, wanneer men dat met het lichaam vergelijkt, een zeer geringe hoeveelheid co-enzym Q10. Mensen die lijden aan hoofdpijn, blijken dus een te laag gehalte aan co-enzym Q10 te hebben. Omdat de voeding weinig tot geen co-enzym Q10 bevat, is het voor deze mensen raadzaam supplementen in te nemen. CoQ10 wordt beschouwd wordt als een bijzonder veilig middel²³ en is overal vrij verkrijgbaar. Maar opgelet, want dat is nu juist een valkuil. In onderzoeken is namelijk aangetoond dat het CoQ10 in een oliehoudende basis bijna drie maal zo goed wordt opgenomen. Voor een optimale biologische beschikbaarheid (en om te voorkomen dat u uw kostbare centen uit het raam gooit), is het dan ook van essentieel belang om de in vet opgeloste vorm van deze vitamine te kopen. Deze vorm vindt u op de website van Supersmart.

Zoals ik al zei, heeft het onderzoek van de AHS een gebrek aan vitamine D aangetoond bij mensen met migraine. Dat is een alarmerende ontdekking, zeker wanneer men bedenkt dat wetenschappers de aanbevolen hoeveelheid (waarop men zich baseert om tekorten te constateren) veel te laag vinden. Sommige wetenschappelijke instanties, en dan met name de Franse Académie de Médecine, willen dat deze aanbeveling verviervoudigd wordt²⁴! Om deze reden, en omdat de wetenschap vele bewijzen heeft geleverd voor de weldadige invloed van de vitamine, zijn veel mensen overgegaan tot de inname van vitamine D. Mensen die regelmatig gebukt gaan onder hoofdpijn doen er goed aan zich serieus met deze kwestie bezig te houden, ook al omdat de onschadelijkheid van de inname van vitamine D niet meer hoeft te worden aangetoond²⁵.

Dit nieuwe onderzoek helpt ons het verschijnsel hoofdpijn weer wat beter te begrijpen, al hebben we nog een lange weg te gaan. Nog teveel mensen zijn gedwongen hun hoofdpijnklachten te onderdrukken met ibuprofen (pijnstiller die het vaakst wordt aangeraden). U moet echter weten dat een regelmatige inname van deze pijnstillers ertoe kan leiden dat de aanmaak van natuurlijke pijnstillers door het lichaam zelf afneemt. Hierdoor kan men in een vicieuze cirkel terecht komen²⁶ (men spreekt dan van 'rebound headaches'). Geef de voorkeur aan therapieën die zinvol zijn voor de langere termijn, zoals ontspanningstechnieken, lichamelijke therapieën zoals yoga, osteopathie of acupunctuur ²⁷. En vergeet niet: voorkomen is beter dan genezen!

---

Bibliografie
1. Magiorkinis E, Diamantis A, Mitsikostas DD, Androutsos G: Headaches in antiquity and during the early scientific era. J Neurol 256:1215–1220, 2009.
2. Hagler, S.E., OBrien, H. et al. Riboflavin, CoEnzyme Q10, Folate, and Vitamin D Deficiency in Pediatric, Adolescent, and Young Adult Migraine Patients, Headache: The Journal of Head and Face Pain. Volume 56, Issue Supplement S1, pages 3–83, June 2016.
3. Arnott R, Finger S, Smith CUM (eds): Trepanation: Discovery, History, Theory. Lisse, The Netherlands: Swets & Zeitlinger, International Journal of Osteoarchaeology, Volume 14, Issue 2, pages 151–153, March/April 2004.
4. Rachid Assina, Christina E. Sarris, The history of craniotomy for headache treatment, Neurosurg Focus 36 (4):E9, 2014.
5. Peter J. Koehler, Christopher J. Boes, A history of non-drug treatment in headache, particularly migraine, Brain Aug 2010, 133 (8) 2489-500
6. Garrett E. Sur la migraine. Thèse. Paris: Faculté de la médicine; 1870.
7. Osler W. The principles and practice of medicine. New York: Appleton; 1892. p. 957-9.
8. François Laurent Marie Dorvault, L'Officine ou Répertoire général de pharmacie pratique, 1844.
9. A Karenberg and C Leitz, Headache in Magical and Medical Papyri of Ancient Egypt, Cephalalgia November 2001 vol. 21 no. 9 911-6.
10. Lim SS, Vos T, Flaxman AD, Naghavi M et al (2012) Years lived with disability (YLDs) for 1160 sequelae of 289 diseases and injuries 1990–2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010. Lancet 380:2163–96.
11. Rasmussen BK (1995) Epidemiology of headache. Cephalalgia 15:45–68.
12. Carl E. Stafstrom, Kevin Rostasy and Anna Minster, The Usefulness of Children’s Drawings in the Diagnosis of Headache, Pediatrics 2002;109;460-72.
13. La migraine : mieux la connaître, mieux la soigner, Pr Gilles Géraud. Éditions Milan, «Les essentiels».
14. Rockett FC, de Oliveira VR, Castro K, Chaves ML, Perla Ada S, Perry ID. Dietary aspects of migraine trigger factors. Nutr Rev. 2012;70:337–56.
15. Fukui PT, Goncalves TRT, Strabelli CG, Lucchino NMF, Matos FC, Dos Santos JPM, Zukerman E, Zukerman-Guendler V, Mercante JP, Masruha MR, Vieira DS, Prieto Peres MF. Trigger factors in migraine patients. Arq Neuropsiquiatr. 2008;66:494–99.
16. Bic Z, Blix GG, Hopp HP, Leslie FM, Schell MJ. The influence of a low-fat diet on incidence and severity of migraine headaches. J Womens Health Gender-Based Med. 1999;8:623–30.
17. Ferrara LA, Pacioni D, Di Fronzo V, Russo BF, Speranza E, Carlino V, Gargiulo F, Ferrara F.Nutr Metab Cardiovasc Dis. Dec 27. Low-lipid diet reduces frequency and severity of acute migraine attacks. 2015 Apr;25(4):370-5.
18. Mansfield LE, Vaughan TR, Waller SF, Haverly RW, Ting S. Food allergy and adult migraine: double-blind and mediator confirmation of an allergic etiology. Ann Allergy. 1985;55(2):126–9.
19. Barnard ND, Scialli AR, Hurlock D, Bertron P. Diet and sex-hormone binding globulin, dysmenorrhea, and premenstrual symptoms. Obstet Gynecol. 2000;95:245–50.
20. Sun-Edelstein C, Mauskop A. Foods and supplements in the management of migraine headaches. Clin J Pain. 2009;25:446–52.
21. Christian Wöber ,Çiçek Wöber-Bingöl Headache Chapter 12 – Triggers of migraine and tension-type headache Handbook of Clinical Neurology Volume 97, 2010, Pages 161–72
22. Zivadinov R, Willheim K, Sepic-Grahovac D, Jurjevic A, Bucuk M, Brnabic-Razmilic O et al. Migraine and tension-type headache in Croatia: a population-based survey of precipitating factors. Cephalalgia. 2003;23(5):336-43.
23. Hidaka T, Fujii K, et al. Safety assessment of coenzyme Q10 (CoQ10). Biofactors. 2008;32(1-4):199-208.
24. Académie nationale de médecine, « Statut vitaminique, rôle extra osseux et besoins quotidiens en vitamine D – Rapport, conclusions et recommandations », 29 mai 2012.
25. Maalouf J, Nabulsi M, et al. Short- and long-term safety of weekly high-dose vitamin D3 supplementation in school children. J Clin Endocrinol Metab. 2008 Jul;93(7):2693-701.
26. Bendtsen L, Evers S, Linde M et al (2010) EFNS guideline on the treatment of tension-type headache: report of an EFNS task force. Eur J Neurol 17:1318–25
27. Bhatia R, Dureja GP, Tripathi M et al (2007) Role of temporalis muscle over activity in chronic tension type headache: effect of yoga based management. Indian J Physiol Pharmacol 51:333–44