2 jaar lang 15% minder calorie-inname vertraagt veroudering

"Niet iedereen daalt even snel af op het pad der veroudering. De route bestaat uit ongelijke treden waar sommigen sneller aftuimelen dan anderen". »

Er zijn niet veel mensen die deze gedachte van Simone de Beauvoir uit haar boek 'De ouderdom' zullen tegenspreken. En terecht, want wie om zich heen kijkt, ziet dat de ene mens snel veroudert, terwijl de andere nog heel goed 'geconserveerd' blijft. Hebben die mensen dat zelf in de hand? Welke fouten maakt de ene groep, en wat doet de andere juist goed? Wat kunnen we doen om de voortgang van veroudering om te keren?

Deze vragen zijn onlangs door een aantal onderzoekers beantwoord: ze hebben aangetoond dat veroudering significant kan worden vertraagd (1) met het verlagen van de calorie-inname. Het is een van de eerste studies die de effecten van calorierestrictie op een dergelijke lange termijn heeft onderzocht: aan 53 gezonde mensen tussen de 21 en 50 jaar werd 2 jaar lang gevraagd hun calorie-inname te verminderen met ongeveer 15%, zonder dat dit zou leiden tot overdaad of tekorten.
Een afname van 15% aan calorieën komt voor vrouwen ongeveer overeen met 300 calorieën en voor mannen met 375 calorieën. Dit komt neer op 2 blikjes (33 cl) frisdrank, 100 g friet of 2 zakjes chips (individuele portie).

Tijdens de gehele studie ondergingen deze vrijwilligers tal van testen om de feitelijke vermindering van calorieën te meten (via een zeer nauwkeurige techniek van isotopische verdunning); daarnaast werden er verschillende biomarkers van veroudering gemeten (want de fysieke verschijning geeft minder informatie dan de fysiologische waarden).

2 jaar calorierestrictie: veranderingen geobserveerd en gemeten

De onderzoekers constateerden bij de vrijwilligers die calorierestrictie hadden toegepast een systematische afname van oxidatiestress (waarvan men weet dat het gerelateerd is aan neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer), maar ook een verlaging van het basismetabolisme. De producten van dit basismetabolisme (ook wel 'basisstofwisseling' genoemd) staan bekend als versnellers van het verouderingsproces. Een vermindering van deze producten zou chronische ziekten kunnen voorkomen en de duur van het leven kunnen verlengen!

Maar dat was nog niet alles, want de wetenschappers constateerden eveneens een gemiddeld gewichtsverlies van 8 kg (terwijl de deelnemers geen specifiek dieet hadden gevolgd en afvallen geen doel op zich was); daarnaast constateerden ze verbeteringen in het humeur en in de kwaliteit van leven. Bovendien zag men een verbetering in de biomarkers van veroudering.

En al deze veranderingen deden zich voor zonder dat er sprake was van bijwerkingen. Bij bepaalde diëten zien we dat er wel sprake is van bijwerkingen, zoals bloedarmoede, afname van de botdichtheid en de toename van problemen met de maandelijkse cyclus. "We hebben ontdekt dat ook mensen die al gezond waren en die relatief slank waren profijt hadden van calorierestrictie", aldus een enthousiaste schrijver van de studie, Leanne M. Redman.

Deze studie onderschrijft twee belangrijke stellingen ten aanzien van veroudering:

• De theorie van de verlaging van het metabolisme. Er zijn verschillende onderzoeken waarin is aangetoond dat de levensverwachting stijgt naarmate het metabolisme daalt. Anders gezegd: hoe meer het lichaam op volle toeren draait, (meer kostbare spiermassa die onderhouden moet worden, grote hoeveelheid voeding die soms lastig te verteren is, chronische stress, permanente belasting van lichaam en geest), hoe korter de tijd dat het lichaam dit kan volhouden. Vergelijk dit eens met twee stofzuigers: de ene wordt dagelijks gebruikt, de andere wordt slechts twee keer per jaar uit de kast gehaald. Welke gaat het langst mee, denkt u? Het lijkt allemaal heel voor de hand liggend, maar lange tijd werd toch echt geloofd dat het tegenovergestelde waar was: hoe harder men het lichaam liet werken, hoe beter het zou worden onderhouden en hoe langer men zou leven.
  In dit onderzoek kwam naar voren dat een vermindering van de calorie-inname met 15% de basisstofwisseling aanzienlijk verlaagde, oftewel de energie die gebruikt werd om de stofwisseling in de weefsels, de doorbloeding, de ademhaling en de cognitieve processen op een minimaal niveau in stand te houden. Dit is een van de mogelijke verklaringen voor de geconstateerde verbetering van de biomarkers voor veroudering.

• De theorie van de oxidatieschade. Volgens deze theorie leidt de aanmaak van vrije radicalen als gevolg van de werking van het lichaam op de lange termijn tot oxidatieve schade aan lipiden, aan eiwitten en aan DNA. Dit leidt er uiteindelijk toe dat er grote verstoringen ontstaan en zich chronische aandoeningen kunnen manifesteren, zoals atherosclerose, kanker, diabetes en reumatoïde artritis. Voor mensen geldt (2), net als voor primaten (3): hoe hoger de basisstofwisseling, hoe hoger de aanmaak van vrije radicalen. Deze tweede theorie onderschrijft dan ook eveneens de stelling dat een verlaging van de basisstofwisseling de veroudering zou kunnen vertragen.

Deze nieuwe studie is in feite het vervolg op tal van onderzoeken die reeds uitgevoerd zijn naar het belang van calorierestrictie bij dieren, en dan met name in het kader van het effect van calorierestrictie op de levensverwachting en het ontstaan van ouderdomsgerelateerde aandoeningen.

Hoe kunnen we de calorie-inname met 15% terugdringen?

De resultaten van het onderzoek zijn dermate verleidelijk, dat we allemaal willen weten hoe we de calorie-inname met 15% kunnen terugdringen, zodat we ook van deze gunstige effecten kunnen profiteren. Wat u wel moet weten, is dat dit onderzoek heeft plaatsgevonden onder strikte begeleiding van voedingsdeskundigen.

Het hoofddoel was de voedingsporties te verkleinen, en niet het mijden van een bepaald voedingsmiddel. Men hoefde zich niet bepaalde dingen te ontzeggen en er gold geen verbod op bepaalde voedingsmiddelen. Om ervoor te zorgen dat de verlaging van de calorie-inname niet zou leiden tot een verlaging van de ideale hoeveelheid vitamines en mineralen, verzochten de onderzoekers de deelnemers dagelijks een multivitaminesupplement in te nemen dat vergelijkbaar is met Daily 3. Daarnaast namen ze een supplement van calcium van 1000 mg (oftewel 2 tabletten van Calcium AEP 500 mg).

De deelnemers bleken snel in staat te zijn zich bepaalde gewoonten eigen te maken die hen hielpen bij het langdurig verkleinen van de voedingsporties. De meest doeltreffende gewoonte was zonder twijfel die van de inname van voedingsvezels (4-6). Deze belangrijke stoffen verdwijnen geleidelijk aan uit ons dieet, maar ze zijn buitengewoon belangrijk voor het verminderen van de eetlust en het beheersen van de calorie-inname. Het geheim van voedingsvezels is eenvoudig: ze nemen water op en zwellen daardoor op. Dit geeft de maag een vol gevoel.

Wanneer we meer vezels eten en de hoeveelheid calorieën verminderen, dan merkt het lichaam geen verschil. We hebben ook niet het gevoel dat we iets veranderd hebben. Een slimme truc, nietwaar? Maar er zijn nog meer praktische tips die u elke dag kunt toepassen:

• Kies altijd voor volkoren granen.
• Maak zelf uw eigen vruchtensap en drink het op met het vruchtvlees.
• Voeg gehakte noten en granen toe aan yoghurt of toetjes (lijnolie, sesamzaad, zonnebloempitten, walnoten).
• Voeg meer peulvruchten toe aan uw salades en aan andere gerechten.
• Maak gebruik van specifieke supplementen met natuurlijke oplosbare vezels, zoals CSAT (oplosbare erwtenvezels) of Psyllium Seed Husk (psylliumvezles). Ze zijn perfect voor het verminderen van de eetlust en dragen dan ook bij aan het verlagen van de calorie-inname zonder dat er een speciaal dieet gevolgd dient te worden.

Is het misschien ook mogelijk de mechanismen van calorierestrictie na te bootsen, zonder de porties daadwerkelijk te verkleinen?

Hoe verwonderlijk het ook mag lijken: dat is wellicht ook mogelijk! Onderzoekers hebben een paar jaar geleden moleculen ontdekt die in staat zijn het effect van calorierestrictie na te bootsen. Dat is een veelbelovende ontdekking, want het is niet altijd gemakkelijk om calorierestrictie langere tijd vol te houden. In sommige situaties is er zelfs een contra-indicatie voor calorierestrictie (bijvoorbeeld bij een blessure of bij zwangerschap).

Om die reden hebben onderzoekers aangekondigd dat een mogelijke volgende stap zou kunnen zijn "het onderzoeken van de effecten van calorierestrictie in combinatie met antioxidanten of stoffen zoals resveratrol, dat het effect van calorierestrictie nabootst". Resveratrol is zeer veelbelovend als het gaat om de strijd tegen veroudering. De stof wordt hier genoemd omdat het dezelfde werking zou kunnen hebben als calorie-restrictie. Het zou vergelijkbare signaleringsroutes activeren (7).

Overigens hebben tal van andere onderzoeken al eerder aangetoond hoe gunstig de stof inwerkt op bepaalde gezondheidsaspecten, aspecten die nauw verwant zijn met die van calorie-restrictie (8). Behalve de werking als antioxidant (met name ten aanzien van neuronale cellen (9-11) en de inwerking op verschillende signaleringsmoleculen (12), is vooral de natuurlijke oorsprong aantrekkelijk: het komt voor in verschillende planten, zoals pinda's, bosbessen, dennen en druiven. Uiteraard is het eveneens te vinden in de 'trans-vorm', maar dan als supplement (trans-resveratrol), of geïntegreerd in krachtige combinaties (Resveratrol Synergy), geschikt voor iedereen die wil profiteren van de gunstige effecten van calorierestrictie zonder te hoeven voldoen aan de dwingende regels van de beperkte inname.

Belangrijkste punten van dit artikel

• Calorierestrictie verlengt de levensduur bij de meeste levende wezens op aarde.
• Jonge, gezonde mensen verloren gemiddeld 8 kg door hun calorie-inname met 15% terug te dringen gedurende 2 jaar.
• Naast het gewichtsverlies nam ook de hoeveelheid verbruikte energie af.
• Ook oxidatiestress nam af, waarmee het de twee belangrijkste theorieën ondersteunt met betrekking tot veroudering.

De belangrijkste studie in dit artikel

Leanne M. Redman, Steven R. Smith, Jeffrey H. Burton, Corby K. Martin, Dora Il'yasova, Eric Ravussin. Metabolic Slowing and Reduced Oxidative Damage with Sustained Caloric Restriction Support the Rate of Living and Oxidative Damage Theories of Aging. Cell Metabolism, 2018; DOI:10.1016/j.cmet.2018.02.019