Home   >  Vertering (problemen met de)   >  Glutensensitiviteit, het kan iedereen...
28-02-2018

Glutensensitiviteit, het kan iedereen overkomen

Gluten De geschiedenis herhaalt zich. Het gebeurde destijds bij fibromyalgie en bij coeliakie, en nu gebeurt het bij glutensensitiviteit (NCGS): het wordt niet serieus genomen door bepaalde gezondheidsprofessionals, die het zien als een collectieve vorm van hysterie. Dat duizenden mensen geen gluten meer eten, is voor hen slechts een modeverschijnsel, en niets anders. En als die 'ingebeelde aandoeningen' na het mijden van gluten dan inderdaad afnemen, dan is dat volgens hen uiteraard te wijten aan het placebo-effect.
Komt u dat bekend voor? Heeft u dat zelf wellicht ervaren? Wees gerust, dat zal niet lang meer duren. Onderzoekers hebben een plausibele verklaring gevonden voor het fenomeen, en die heeft niets te maken met 'inbeelding'1. Zet u schrap, want het gaat soms om complexe mechanismen.

Glutensensitiviteit, (zeer) binnenkort erkend door de wetenschapsgemeenschap?

Net als bij coeliakie klagen mensen met een glutensensitiviteit over verteringsproblemen na het eten van gluten. Het is een combinatie van klachten van een prikkelbare darm, waarbij sprake is van buikpijn, een opgeblazen gevoel, darmstoornissen (diarree of verstopping) en van systematisch terugkerende klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid en spierpijn.

Bij glutensensitiviteit ziet men echter niet, zoals bij coeliakie, een aantasting van de darmwand. Ook zijn er geen antistoffen als reactie op de gluten. Moeten we om die reden concluderen dat deze ziekte niet bestaat? Juist dit debat houdt de wetenschappers bezig. Sommige wetenschappers onderzoeken of resultaten van de glutenvrije kuren niet te wijten zijn aan het placebo-effect, anderen proberen de mogelijk onderliggende mechanismen te doorgronden.

Er is een team van wetenschappers dat onlangs een verklaring voor het fenomeen heeft geformuleerd. Een opzienbarende verklaring, waarover we nog veel zullen horen1. Volgens deze wetenschappers is de 'niet aan coeliakie gerelateerde glutensensitiviteit', die bij 15% van de bevolking voor problemen zorgt, een gevolg van twee mechanismen.

1) Een onbalans in de microflora van de darmen

Sinds een paar jaar lijkt het besef te zijn doorgedrongen dat onze darmflora, oftewel de combinatie van harmonieus samenlevende bacteriën in onze darmen, een veel grotere rol speelt voor onze gezondheid dan we voorheen dachten.

Zo heeft men bijvoorbeeld ontdekt dat de bacteriën korteketenvetzuren aanmaken (AGCC), en dan met name butyraat, een stof die van invloed is op de groei en de vernieuwing van het darmslijmvlies. Zonder deze belangrijke voedingsstof werken de cellen van de darm niet meer goed en maken ze onvoldoende slijmvlies aan. Dit slijmvlies beschermt de darm en vormt een fysieke barrière tegen micro-organismen en schadelijke stoffen2.

En dat is nu precies wat er gebeurt bij mensen met een glutensensitiviteit. Het lijkt er namelijk op dat bij deze mensen de bacteriën die butyraat aanmaken (over het algemeen bacteriën van de stam phylum Firmicutes3) niet goed werken, waardoor er niet voldoende butyraat wordt aangemaakt. Soms beschikken deze mensen over te weinig bacteriën, en soms hebben de bacteriën niet voldoende bondgenoten, bijvoorbeeld in de vorm van bifidobacteriën. Deze bacteriën zorgen voor de aanmaak van acetaat en lactaat, dat vervolgens door de andere bacteriën wordt omgezet in butyraat4. Wie maar weinig bifidobacteriën heeft, heeft meestal ook maar weinig bacteriën die butyraat aanmaken. Het gaat hier namelijk om een precair evenwicht.

Door een tekort aan butyraat en een verminderde aanmaak van slijmvlies in de darm, is er een grotere kans dat darmcellen in contact komen met microbiële antigenen. Maar, en dat is eigenlijk nog belangrijker, het ontregelt een van de belangrijkste basismechanismen van de darmbarrière: de bacteriële translocatie5-6. Dit is het proces waarbij bacteriën uit het verteringsstelsel de barrière van het darmslijmvlies passeren richting het mesenteriale ganglion, het bloed en de organen verderop in het lichaam.

Als alles goed werkt, dan wordt een dergelijk transport door verschillende mechanismen tegengehouden. Zo is er in de darm alkalische fosfatase aanwezig, een enzym dat de hechting van ziekteverwekkende bacteriën aan de darmcellen tegengaat7. Maar butyraat is juist een indicator voor de expressie van alkalische fosfatase8: wanneer de hoeveelheid butyraat afneemt, neemt ook de hoeveelheid alkalische fosfatase in de darm af. Het gevolg is dat de doorlaatbaarheid van de darmwand wordt aangetast.

2) Een voeding die rijk is aan gluten en ATI's

Al enige tijd bestaat het vermoeden bij wetenschappers dat er naast gluten nog ander eiwitten een rol spelen bij de niet aan coeliakie gerelateerde glutensensitiviteit. Deze andere eiwitten zitten in dezelfde voedingsmiddelen als de gluten. Het gaat hierbij om de zogenaamde amylase trypsineremmers (ATI's)9-11.

Het zijn eiwitbestanddelen die planten beschermen tegen parasieten en andere schadelijke elementen doordat ze de spijsverteringsenzymen remmen en die dus eveneens bestand zijn tegen de proteolytisch afbraak van de mens. Anders gezegd: net als gliadine en glutenine (die gluten vormen) zijn ook deze stoffen zeer moeilijk te verteren en blijven ze bijna helemaal intact in de vaatholtes van de darm.

Dat is een reëel probleem geworden, want de hoeveelheid van deze stoffen in onze voeding wordt steeds groter. Door granen steeds resistenter te maken tegen aanvallen van buitenaf, heeft de mens op kunstmatige wijze het gehalte aan ATI's verhoogd12. Wanneer we glutenrijke voeding eten, zoals brood en pasta, dan eten we dus ook ATI's.

In een normale situatie vormt een toevoer van deze voor de mens ongebruikelijke stoffen geen gevaar voor onze darmcellen, aangezien de darm beschermd wordt door een slijmvlieslaag en door verschillende ontgiftingsmechanismen. Is er echter sprake van een verstoorde darmflora, dan functioneren deze natuurlijke mechanismen niet meer. De ATI's kunnen dan ongehinderd het slijmvlies binnendringen13. Men vermoedt dat ze zich daar hechten aan de receptoren14-15 op de membranen van erytrocyten, de zogenaamde TLR4-receptoren. Deze receptoren blokkeren normaliter toxische moleculen of moleculen van pathogene bacteriën. Juist door die hechting zou er een ontsteking ontstaan in de darm waarbij cytokines vrijkomen (IL-1β en TNFα), maar waardoor eveneens de doorlaatbaarheid van de darm groter wordt16.

Maar dat is nog niet alles, want zodra ze de barrière van de darmwand gepasseerd zijn, hebben ze de neiging zich te binden aan dezelfde soort receptoren op andere cellen 17. Hierdoor wordt de ontstekingsreactie die het lichaam elders al was opgestart in het lichaam nog eens versterkt. Dit zou een verklaring kunnen zijn voor de klachten die zich voordoen buiten de darm (zoals vermoeidheid, pijn of stemmingsproblemen) en de snelheid waarmee deze klachten zich voordoen na het eten van voeding die rijk is aan gluten en ATI's.

Wanneer men niets onderneemt, kan er een vicieuze cirkel ontstaan: de chronische ontsteking maakt dat de alkalische fosfatase in de darm minder effectief is, hetgeen de vermeerdering van pathogene bacteriën in de darm bevordert.

Het goede nieuws is echter dat indien deze geavanceerde hypothese van de wetenschappers klopt, de niet-coeliakie gerelateerde glutensensitiviteit (of liever gezegd, de gluten- en ATI-gevoeligheid door dysbiose) te genezen is. In tegenstelling tot coeliakie is hierbij namelijk geen sprake van een erfelijke oorzaak.

Om eraf te komen, dienen we prioriteit te geven aan het herstellen van het evenwicht in de darmflora. Hierbij een paar tips die voortkomen uit de conclusies van de onderzoekers, en die de 'gevoeligheid' voor gluten helpen genezen:
  • Zorg voor voldoende butyraat, ofwel direct, ofwel indirect via de supplementinname van concentraten die rjik zijn aan bifidobacteriën, waarmee de aanmaak van butyraat wordt bevorderd.
  • Eet meer voedingsvezels, want ze zijn onmisbaar voor de ontwikkeling van bacteriën die butyraat aanmaken (of kies voor natuurlijke supplementen met een hoge concentratie aan vezels).
  • Mijd producten die rijk zijn aan gluten en ATI's, zodat de darmflora zich kan herstellen of help het lichaam een handje met de vertering van deze stoffen door een supplement in te nemen dat in staat is tarwe-eiwitten af te breken (zoals de enzymen in Glutalytic®).
  • Eet geen bewerkte 'glutenvrije' producten, want volgens een onderzoek dat is verschenen in het Journal of Human Nutrition and Dietetics zijn deze producten zouter, vetter en bevatten ze minder vezels dan de traditionele versies!
  • Stop met een voedingspatroon dat rijk is aan vetten (verzadigde- of transvetten) en dat veel dierlijke eiwitten bevat. Hierdoor stijgt het gehalte aan galzouten, wordt de ontwikkeling van pathogene bacteriën gestimuleerd en wordt de translocatie in de darmen bevorderd 18-19.


  • Referenties
    1. Leccioli V, Oliveri M & al. A New Proposal for the Pathogenic Mechanism of Non-Coeliac/Non-Allergic Gluten/Wheat Sensitivity: Piecing Together the Puzzle of Recent Scientific Evidence. Nutrients 2017, 9, 1203; doi:10.3390/nu9111203
    2. Brenchley, J.M.; Douek, D.C. Microbial translocation across the GI tract. Annu. Rev. Immunol. 2012, 30, 149–173
    3. Louis, P.; Flint, H.J. Diversity, metabolism and microbial ecology of butyrate-producing bacteria from the human large intestine. FEMS Microbiol. Lett. 2009, 294, 1–8.
    4. Rivière, A.; Selak, M.; Lantin, D.; Leroy, F.; De Vuyst, L. Bifidobacteria and Butyrate-Producing Colon Bacteria: Importance and Strategies for Their Stimulation in the Human Gut. Front. Microbiol. 2016, 7, 979.
    5. Yan, H.; Ajuwon, K.M. Butyrate modifies intestinal barrier function in IPEC-J2 cells through a selective upregulation of tight junction proteins and activation of the Akt signaling pathway. PLoS ONE 2017, 12, e0179586.
    6. Jung, T.H.; Park, J.H.; Jeon, W.M.; Han, K.S. Butyrate modulates bacterial adherence on LS174T human colorectal cells by stimulating mucin secretion and MAPK signaling pathway. Nutr. Res. Pract. 2015, 9, 343–349.
    7. Wang, W.; Chen, S.W.; Zhu, J.; Zuo, S.; Ma, Y.Y.; Chen, Z.Y.; Zhang, J.L.; Chen, G.W.; Liu, Y.C.; Wang, P.Y. Intestinal alkaline phosphatase inhibits the translocation of bacteria of gut-origin in mice with peritonitis: Mechanism of action. PLoS ONE 2015, 10, e0124835.
    8. Melo, A.D.; Silveira, H.; Bortoluzzi, C.; Lara, L.J.; Garbossa, C.A.; Preis, G.; Costa, L.B.; Rostagno, M.H. Intestinal alkaline phosphatase and sodium butyrate may be beneficial in attenuating LPS-induced intestinal inflammation. Genet. Mol. Res. 2016, 15, 15048875.
    9. Zevallos, V.F.; Raker, V.; Tenzer, S.; Jimenez-Calvente, C.; Ashfaq-Khan, M.; Rüssel, N.; Pickert, G.; Schild, H.; Steinbrink, K.; Schuppan, D. Nutritional Wheat Amylase-Trypsin Inhibitors Promote Intestinal Inflammation via Activation of Myeloid Cells. Gastroenterology 2017, 152, 1100–1113.
    10. Tilg, H.; Koch, R.; Moschen, A.R. Proinflammatory Wheat Attacks on the Intestine: Alpha-Amylase Trypsin Inhibitors as New Players. Gastroenterology 2013, 144, 1561–1563.
    11. Cuccioloni, M.; Mozzicafreddo, M.; Ali, I.; Bonfili, L.; Cecarini, V.; Eleuteri, A.M.; Angeletti, M. Interaction between wheat alpha-amylase/trypsin bi-functional inhibitor and mammalian digestive enzymes: Kinetic, equilibrium and structural characterization of binding. Food Chem. 2016, 213, 571–578.
    12. Zevallos, V.F., Raker, V., Tenzer, S. et al. Nutritional wheat amylase-trypsin inhibitors promote intestinal inflammation via activation of myeloid cells. Gastroenterology. 2017; 152: 1100–1113.e12
    13. Cornick, S.; Tawiah, A.; Chadee, K. Roles and regulation of the mucus barrier in the gut. Tissue Barriers 2015, 3, e982426.
    14. Junker, Y., Zeissig, S., Kim, S.J. et al. Wheat amylase trypsin inhibitors drive intestinal inflammation via activation of Toll-like receptor 4. J Exp Med. 2012; 209: 2395–2408, View in Article
    15. Schuppan, D.; Pickert, G.; Ashfaq-Khan, M.; Zevallos, V. Non-celiac wheat sensitivity: Differential diagnosis, triggers and implications. Best Pract. Res. Clin. Gastroenterol. 2015, 29, 469–476. [CrossRef] [PubMed]
    16. Caio, G.; Riegler, G.; Patturelli, M.; Facchiano, A.; DE Magistris, L.; Sapone, A. Pathophysiology of non-celiac gluten sensitivity: Where are we now? Minerva Gastroenterol. Dietol. 2017, 63, 16–21.
    17. Uhde, M.; Ajamian, M.; Caio, G.; De Giorgio, R.; Indart, A.; Green, P.H.; Verna, E.C.; Volta, U.; Alaedini, A. Intestinal cell damage and systemic immune activation in individuals reporting sensitivity to wheat in the absence of coelic disease. Gut 2016, 65, 1930–1937.
    18. Montemurno, E.; Cosola, C.; Dalfino, G.; Daidone, G.; De Angelis, M.; Gobbetti, M.; Gesualdo, L. What would you like to eat, Mr CKD Microbiota? A Mediterranean Diet, please! Kidney Blood Press. Res. 2014, 39, 114–123.
    19. Alou, M.T.; Lagier, J.C.; Raoult, D. Diet influence on the gut microbiota and dysbiosis related to nutritional disorders. Hum. Microbiome J. 2016, 1, 3–11.
Voedingsstoffen bestellen die gerelateerd zijn aan dit artikel
Bifidobacterium Longum

Nu in Delayed Release Capsules van toediening die de ingrediënten beschermt tegen het maagzuur.
Een van de belangrijkste microbacteriën voor een gezonde darmflora.

www.supersmart.com
Psyllium Seed Husk

Voor een goede darmpassage zonder gewenning, niet toxisch

www.supersmart.com
Glutalytic®

Een ideaal compromis voor mensen die gevoelig zijn voor gluten.

www.supersmart.com
Ontdek ook
14-03-2017
Atopische dermatitis: het belang van prebiotica en...
Maar liefst 30% tot 40% van de bevolking zou last hebben van een allergie. De oorzaken lopen vaak uiteen en een allergie kan zich op...
Lees verder
20-08-2018
De krachtige bescherming van het enzym alkalische...
Ons spijsverteringssysteem is een complex geheel dat ons nog steeds weet te verrassen. De afgelopen twintig jaar zijn er steeds meer onderzoeken gedaan in een...
Lees verder
02-05-2017
3 medicinale planten die helpen bij de...
Op deze Nationale Astmadag wil de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) ons eraan herinneren dat deze chronische aandoening wereldwijd zo'n 235 miljoen mensen treft 1 . In...
Lees verder
Volg ons
Kies de gewenste taal
nlfrendeesitpt

Gratis

Dank u voor uw bezoek. Voor u vertrekt:

MELD U AAN VOOR
Club SuperSmart
En profiteer
van exclusieve voordelen:
  • Gratis: wekelijkse al uwwetenschappelijke publicaties van "Nutranews"
  • Exclusieve aanbiedingen voor clubleden
> Doorgaan