Tandenpoetsen: klopt het wel wat u erover weet?

Als het om de mondhygiëne gaat, twijfelen de meeste mensen niet aan het advies van de deskundigen. U poetst natuurlijk 3 maal daags met een elektrische tandenborstel, u gebruikt flosdraad en heeft zelfs een hulpstukje aangeschaft voor het reinigen van uw tong. Maar wellicht is het toch goed uw poetsgewoonten eens kritisch onder de loep te nemen: de Association Dentaire Française (de Franse Organisatie voor Tandheelkunde) heeft tijdens het laatste congres korte metten gemaakt met deze zogenaamde verzorgingsadviezen die men alsmaar weer tegenkomt in de media.

2 maal daags is genoeg!

U weet vast wel dat uw mond miljarden micro-organismen bevat. Uw mondholte bevat meer dan 1000 verschillende soorten, waarvan de meeste soorten een gunstig effect op de gezondheid hebben. Er zijn micro-organismen die zich door de hele mondholte bewegen, maar er zijn er ook die zich vasthechten aan vaste oppervlakken, zoals de tong of de tanden. Wanneer u uw mond spoelt na het poetsen, dan hechten zich direct eiwitten aan het tandglazuur. Ze vormen een dunne biologische film waarop de eerste bacteriën zich vastzetten. Deze eerste kolonies worden snel aangevuld met andere bacteriën en samen vormen ze een complexe habitat van samenwerkende bacteriën die bescherming bieden tegen ziekteverwekkers¹. Dankzij de producten die deze bacteriën uitscheiden, vormen ze een krachtige barrière die uur na uur sterker wordt².

Op zichzelf is dit laagje plaque (oftewel tandplak)niet direct een probleem, want het bestaat uit bacteriën die van nature een gunstige werking hebben³. Het probleem ontstaat wanneer dit harmonieuze evenwicht verstoord wordt, waardoor ziekteverwekkende bacteriën een kans krijgen.

De verstoring van dit evenwicht kan ontstaan wanneer we koolhydraatrijke voedingsmiddelen, en dan met name enkelvoudige koolhydraten, zoals sacharose. Het principe is eenvoudig: suikerresten hechten zich een het bestaande laagje op de tand, waar ze als voedsel dienen voor bepaalde ziekteverwekkende bacteriën, zoals de Streptocoque mutans en de Streptocoque sobrinus. De bacteriën zetten de suiker om in melkzuur, een bestanddeel dat een vijandige omgeving creëert voor andere bacteriën en de tand beschadigt. Daarnaast gebruiken de bacteriën de suiker om enorme koolhydraatketens te vormen waardoor de cohesie tussen de bacteriën sterker wordt. Hoe groter de hoeveelheid suiker die wordt gebruikt, en hoe meer deze bacteriën de kans krijgen om voort te woekeren, hoe groter de verstoring van het evenwicht van de natuurlijke bacteriepopulatie. Dat is het begin van cariës.

Poetsen we onze tanden, dan halen we de biologische laag van ziekteverwekkende bacteriën weg en verwijderen we stukjes suikerhoudende voeding waarmee de ziekteverwekkende bacteriën zich kunnen ontwikkelen. Zonder een excessieve en herhaaldelijke inname van suiker, zoals we dat eigenlijk pas vanaf de jonge steentijd zien, heeft cariës helemaal geen kans.

Onlangs is ontdekt dat de vorming van plaque langer duurt dan men voorheen dacht: volgens recent onderzoek kan het tot 12 uur duren voordat de laag van bacteriën hersteld is. We weten ook dat excessief tandenpoetsen de tanden op de langere termijn kan beschadigen. De Franse Vereniging voor Mondhygiëne (UFSBD) geeft nu dan ook het advies om 2 maal daags de tanden te poetsen, namelijk eenmaal 's ochtends en eenmaal s ‘avonds. Daarnaast geeft men het advies om na de lunch op een kauwgom te kauwen om zo optimaal gebruikt te kunnen maken van de natuurlijke eigenschappen van het speeksel.

Stimuleer uw speeksel: kauw op kauwgom

De natuurlijke biologische film word vooral gevormd op statische plekken die niet in de invloedssfeer van de tong of de speekselvloed liggen.

De speekselvloed is buitengewoon belangrijk voor de mondhygiëne: het vermindert de contacttijd van koolhydraten met de tanden. Daarnaast beschikt het over een natuurlijke antibacteriële werking dankzij het enzym lactoperoxidase. Deze stof stimuleert de aanmaak van toxische producten voor bacteriën en zorgt eveneens voor de toename van lactoferrine, een stof die de stofwisseling van ijzer remt. De pathogene bacteriën hebben ijzer nodig voor de groei. De speekselvloed kan er eveneens voor zorgen dat de zuurgraad in de mond daalt, hetgeen minder gunstig is voor ziekteverwekkende bacteriën. Wanneer onze speekselklieren aangetast raken door ziekte of ouderdom, merken we pas echt hoe belangrijk speeksel is voor het evenwicht in de mond.

Ons lichaam heeft dus wel degelijk middelen om zich te wapenen tegen cariës, maar dan moeten we die middelen wel een kans geven! Ons moderne voedsel is niet alleen veel zoeter, maar ook veel zachter: een dergelijke samenstelling vermindert de kauwbehoefte en verlaagt de speekselafscheiding aanzienlijk. Ziekteverwekkende bacteriën in de mond kunnen zich daardoor beter ontwikkelen. Doordat we te vaak eten en snoepen, en ook nog eens teveel zoete etenswaren en drankjes nemen (zoals frisdrank), raakt het buffervermogen van het speeksel volledig overbelast.

Dit verklaart waarom het kauwen op suikervrije kauwgom in ere is hersteld! Op dit moment is er nog geen ander voedingsmiddel dat de speekselaanmaak zo goed stimuleert en dat ook nog eens nul calorieën bevat. Door veel te kauwen versterkt men het vermogen van het speeksel om aangroei van plaque te verminderen en de zuurgraad te verlagen.

Welke kauwgom kiest u? U kunt het beste kiezen voor een kauwgom met xylitol, zoals Mastic Gum Elma 50. In onderzoek is aangetoond dat dit bestanddeel de antibacteriële werking van speeksel bevordert⁴. Het is gemakkelijk te gebruiken: kauw ongeveer 30 minuten op een stukje kauwgom na het eten of na een tussendoortje.

Is elektrisch poetsen echt beter? Enige scepsis is op zijn plaats

Er wordt vaak beweerd dat elektrische tandenborstels plaque beter verwijderen dan gewone tandenborstels. De onderzoeken die hierop wijzen, worden vaak gefinancierd door fabrikanten van elektrische tandenborstels. Meestal blijkt uit dit onderzoek dat de gebruikers van klassieke tandenborstels niet genoeg druk uitoefenen op de tanden. Er zijn echter ook andere onderzoeken die aantonen dat elektrische tandenborstels te hard zouden schuren, waardoor het tandglazuur op den duur beschadigd raakt⁵. Een niet te verwaarlozen detail, zeker wanneer men bedenkt dat steeds meer 75-plussers hun eigen tanden houden.

Tong poetsen? Niet doen! U helpt uw mond er niet mee

In de mond draait alles om de balans. Wanneer de omgeving in de mondholte uit evenwicht raakt, krijgen pathogene bacteriën meer kans om te groeien.

Er is niets slechter voor de balans in uw mond dan het poetsen van de tong! Op de tong bevinden zich namelijk tal van micro-organismen die constant in gevecht zijn met ziekteverwekkers. Wie zijn tong borstelt met een tandenborstel doet er dus alles aan om de natuurlijke afweermechanismen van de smaakpapillen te vernietigen⁶. Misschien denkt u dat uw tong verantwoordelijk is voor een slechte adem? Dan kunt u gerust zijn: in vrijwel alle gevallen komt een slechte adem door tandplak of door losse gebitsdelen⁷. Dat is de reden dat de Franse Organisatie voor Tandheelkunde het poetsen van de tong afraadt.

Probiotica voor het bestrijden van mond- en tandproblemen

In plaats van het elimineren van de gunstige bacteriën, kunnen we ze beter een handje helpen met oraal in te nemen probiotica.

Klinisch onderzoek heeft aangetoond dat bepaalde probiotica die oraal worden ingenomen (met name bacteriën zoals de Lactobacillus en de Bifidobacterium spp.) in staat zijn de ontwikkeling te reguleren van de pathogene ziekteverwekkers die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van cariës⁸. Er zijn twee mechanismen die hierbij een rol spelen:

• de directe interactie met de tandplak, omdat het de strijd om voedsel beïnvloedt tussen de verschillende bacteriën. Probiotica herstelt het evenwicht tussen de verschillende soorten bacteriën doordat het de ontwikkeling remt van de bacteriën die dreigen het overwicht te krijgen⁹.
  
.
• de modulatie van het immuunsysteem, doordat probiotica in staat zijn de immuuncellen te herstellen die aangetast zijn door de ziekteverwekkers. Ze moduleren de aanmaak van chemische boodschappers en verminderen het ontstekingsniveau, een veel voorkomende oorzaak van pijn in de mond.
  
  

Het is duidelijk dat oraal ingenomen probiotica een ware zegening zijn voor mensen met tand- en mondproblemen (zoals cariës, een slechte adem of tandvleesontsteking). maar ook voor mensen die last hebben van te weinig speeksel, een verschijnsel dat men vaak ziet bij 60-plussers en bij mensen die roken.

Door het ouder worden neemt de functie van de speekselklieren vaak af. Vaak gaat dit nog gecombineerd met een verminderd kauwvermogen, waardoor ziekteverwekkende bacteriën nog meer kans krijgen zich te ontwikkelen. En dat leidt maar al te vaak tot het verlies van tanden. We kunnen het niet genoeg zeggen: terugtrekkend tandvlees wordt niet veroorzaakt door veroudering, maar is vooral te danken aan bacteriële aandoeningen!

45% van de mensen boven de 75 jaar geeft aan niet meer over de eigen tanden te kunnen beschikken. Was dat getal ook zo hoog geweest wanneer deze mensen goed waren voorgelicht? Ze hadden wellicht veel baat gehad bij de revolutionaire ontwikkelingen op het gebied van de mondverzorging, zoals Oral Health, een combinatie van probiotica met specifieke bacteriën die veelvuldig onderzocht zijn vanwege hun gunstige werking in de mond. Het is supereenvoudig te gebruiken (eenmaal per dag de inhoud van een stick in de mond gieten), dus ook daarvoor hoeft u het niet te laten.



Referenties
1. Christian Mouton, Jean Claude Robert, Luc Trahan. Bactériologie bucco-dentaire. Abrégés d'odontologie et de stomatologie. Publisher, Masson, 1994. Original from, the University of Michigan. Digitized, Jul 17, 2008.
2. Dupont GA, Understanding dental plaque; biofilm dynamics. J Vet Dent. 1997 Sep;14(3):91-4.
3. Carranza, Michael G. Newman. Clinical Periodontology, Edition, 8, illustrated. Publisher, Saunders, 1996. 4. Tanzer JM. Xylitol chewing gum and dental caries. Int Dent J 1995 Feb;45:65-76.
5. Bizhang M, Schmidt I, Chun Y-HP, Arnold WH, Zimmer S (2017) Toothbrush abrasivity in a long-term simulation on human dentin depends on brushing mode and bristle arrangement. PLoS ONE 12(2): e0172060. doi.org/10.1371/journal.pone.0172060
6. Kobayashi J, Saito T, Ito T, Yoshimura H, Matsuda S, Yoshida H, Fujita R, Sano K. Association of tongue brushing with the number of fungiform taste buds and taste perception: A preliminary study using confocal laser scanning microscopy in combination with a filter-paper disc method. Arch Oral Biol. 2017 Dec;84:145-150. doi: 10.1016/j.archoralbio.2017.09.025. Epub 2017 Sep 28.
7. Ileri Keceli T, Gulmez D, Dolgun A, Tekcicek M.The relationship between tongue brushing and halitosis in children: a randomized controlled trial. Oral Dis. 2015 Jan;21(1):66-73. doi: 10.1111/odi.12210. Epub 2013 Dec 16.
8. Meurman JH. Probiotics: do they have a role in oral medicine and dentistry? Eur J Oral Sci. 2005;113:188-96.
9. Robert P. Allaker & Abish S. Stephen, Use of Probiotics and Oral Health, Curr Oral Health Rep (2017) 4:309-318, doi.org/10.1007/s40496-017-0159-6