Rhodiola rosea, Suntheanine® en stress Rhodiola rosea, Suntheanine® en stress Rhodiola rosea, Suntheanine® en stress

Een beetje stress kan ons de nodige energie leveren voor betere prestaties. Het zorgt ervoor dat we snel en gepast reageren en dat we meer aankunnen dan we van onszelf hadden verwacht. Wanneer er echter sprake is van herhaaldelijke en intenste stress, dan vormt dit een gevaar voor onze gezondheid. Voedingssupplementen op basis van plantenextracten zoals Rhodiola rosea en Suntheanine® op basis van groene theeblaadjes helpen ons de stress te beheersen en te ontspannen.

Wanneer ons lichaam zich wil verweren tegen stress, gevaar of emoties, dan zijn er twee belangrijke mechanismen die in werking worden gesteld.
- Ten eerste worden er twee catecholamines uitgescheiden: adrenaline (in het bijniermerg) en noradrenaline (door de zenuwuiteinden van ons sympathisch zenuwstelsel). De stoffen zetten direct een aantal reacties in werking: ze mobiliseren het lichaam zodat de hersenen en spieren zo snel mogelijk over een maximale hoeveelheid aan energie kunnen beschikken.
- Vervolgens komen de hypofyse en de bijnierschors in actie. De hypothalamus scheidt het hormoon CRF af (corticotrophin releasing factor), waardoor de hypofyse wordt gestimuleerd. De hypofyse scheidt vervolgens ACTH af, een hormoon dat onmisbaar is voor de afgifte van corticosteroïden (cortisone, cortisol...) door de bijnierschors. Van cortisol, dat de bijnaam 'stresshormoon' heeft, is bekend dat het een bloedsuikerverhogende werking heeft. In hogere doseringen stimuleert dit hormoon de dissimilatie van eiwitten (de vorming van aminozuren). Wanneer de stress langere tijd aanhoudt, kunnen er grote hoeveelheden cortisol worden uitgescheiden. Hierdoor kan het limbisch systeem beschadigd raken. Dit systeem speelt zowel bij emoties als bij de afweer een rol. Overigens bevordert de door de hypothalamus afgegeven CRF de uitscheiding van bèta-endorfine, een stof die verwant is aan de welbekende pijnstiller morfine.

Wanneer de reactie van ons lichaam op stress de overhand krijgt, dan is het voor ons niet meer mogelijk om te ontspannen. Dit leidt tot het ontstaan van verscheidene problemen. Zo neemt ons geheugen af, vermindert de kwaliteit van de slaap, is er soms sprake van slapeloosheid en ervaart men concentratieproblemen. Op de langere termijn kunnen zich ook gezondheidsproblemen voordoen. Stresshormonen zorgen namelijk voor flinke verstoringen in ons immuunsysteem. Het is dan ook buitengewoon belangrijk de stress onder controle te krijgen en de gevolgen ervan te bestrijden.

Rhodiola rosea helpt stress en vermoeidheid te bestrijden

Rhodiola rosea wordt in de traditionele geneeskunst gebruikt om het fysieke duurvermogen te vergroten en de productiviteit op het werk te stimuleren. Daarnaast wordt het gebruikt om de levensduur te verlengen en vermoeidheid, depressies, bloedarmoede, zwakheid, maag-darmproblemen, infecties en problemen van het zenuwstelsel te bestrijden.
Rhodiola rosea wordt in de Russische wetenschap ingedeeld bij de adaptogenen. Deze term, die in 1947 werd bedacht door Lazarev, geeft aan dat het een stof betreft die het lichaam in staat stelt schadelijke fysieke stress te bestrijden, of het nu chemische of biologische stress is. De stof doet dit door een niet-specifieke weerstand op te wekken. Men kan het nut van een adaptogeen vergelijken met de training van een atleet voor een wedstrijd. De stof helpt het lichaam zich voor te bereiden op de stress. Wanneer zich een stressvolle gebeurtenis voordoet, dan zal de stof een algehele aanpassing genereren waardoor het lichaam weer vat krijgt op de stressvolle situatie.
Tijdens een fysieke test van het uithoudingsvermogen zorgde de toediening van Rhodiola rosea bij ratten ervoor dat hun zwemtijd met 135 tot 159% toenam. Toen de behandelde dieren gedurende vier uur aan een niet-specifieke stresssituatie werden blootgesteld, deed de verwachte verhoging van het bèta-endorfinengehalte zich niet, of in veel mindere mate voor. De onderzoekers concludeerden dat een supplementinname van Rhodiola rosea de verstoring van de balans ongedaan kan maken die na stress ontstaat via de route hypothalamus-hypofyse-bijnieren. Het lijkt erop dat de supplementinname ervoor zorgde dat de dieren in staat waren gepast te reageren op een stressvolle situatie¹.
Het feit dat artsen door hun nachtdiensten te maken hebben met afnemende intellectuele en fysieke prestaties is alom bekend.
Wetenschappers onderzochten het effect van de toediening van 170 mg Rhodiola rosea-extract gedurende 14 dagen op de intellectuele prestaties en de vermoeidheid. De groep met proefpersonen bestond uit 56 artsen, mannen en vrouwen tussen de 24 en 35 jaar oud die nachtdiensten draaiden. De intellectuele prestaties werden aan de hand van testen gecontroleerd. Hierbij werd de snelheid van hun visuele en auditieve waarnemingsvermogen getest, hun concentratievermogen en hun kortetermijngeheugen. Er werd eveneens een vermoeidheidsindex berekend op basis van deze serie testen. De proeven werden verdeeld in drie periodes:

- twee testweken tijdens de dagelijkse inname van een tablet Rhodiola of een placebo,
- twee weken zonder behandeling,
- twee weken waarbij de behandelingen werden omgekeerd.

Bij de groep die het Rhodiola-extract kreeg, was een aanzienlijke verbetering te zien op de vermoeidheidsindex in de eerste twee weken, evenals een verbetering van hun intellectuele prestaties. Deze verbetering in de intellectuele prestaties liep na de onderbreking van de behandeling weer terug naar het beginniveau. De inname van Rhodiola rosea in de laatste twee weken van de nachtdienst leidde echter niet tot een significant herstel van de verminderde intellectuele prestaties².

In een 20 dagen durend dubbelblind onderzoek bij 60 Indiase studenten die hun medicijnstudie in Rusland volgenden, werd het effect gemeten van de dagelijkse inname van 100 mg Rhodiola rosea. Dit onderzoek werd uitgevoerd tijdens de examenperiode aan het einde van hun studie. Ondanks de relatief lage dosering die hierbij werd gebruikt, constateerden de onderzoekers een algehele verbetering van het mentale welzijn, de intellectuele prestaties en het psychomotorische functioneren. De studenten meldden verbeteringen op het gebied van hun slaap. Ze konden met minder slaap toe, hun humeur was stabieler en hun motivatie voor de studie was sterker³.

Er werd een dubbelblinde placebogecontroleerde studie 4 ontwikkeld om de stressbestrijdende en stimulerende effecten te bestuderen van een enkele dosis Rhodiola rosea bij een groep jonge, gezonde mannen in een vermoeiende en stressvolle omgeving. De groep mannen bestond uit 161 cadetten uit het Russische leger.
De cadetten werden na een reguliere trainingsdag tussen 4 en 5 uur 's middags onderworpen aan verschillende testen die een beroep deden op hun intellectuele vermogens:

- testen die aanspraak maakten op hun visuele perceptie en de verwerking van informatie,
- testen waarmee een beroep werd gedaan op hun kortetermijngeheugen,
- testen waarin ingewikkelde intellectuele kwesties aan de orde kwamen.

Vervolgens zetten de cadetten hun dienst de rest van de nacht en de volgende ochtend voort.
Om 4 uur 's ochtends ontving een groep cadetten twee capsules Rhodiola rosea (185 mg per capsule); een andere groep kreeg drie capsules; een derde groep kreeg een placebo en de laatste groep, de controlegroep, kreeg niets. Om de resultaten te kunnen evalueren ontwikkelden de wetenschappers een meetinstrument voor het meten van de prestaties, de zogeheten Antivermoeidheidsindex (AFI). De meting bestond uit de hoeveelheid intellectuele taken die werden uitgevoerd per tijdseenheid en de kwaliteit van de uitgevoerde taken. Hoewel de cadetten geen slaap hadden gehad en stressvolle momenten hadden beleefd, toonden de resultaten aan dat de cadetten die het Rhodiola-extract hadden gekregen zich in verhouding met de placebo-groep en de controlegroep minder vermoeid voelden.

Theanine: ontspannend en stimulerend tegelijk

De belangstelling voor theanine is ontstaan door de tegenstrijdige waarneming dat groene thee, ondanks het hoge cafeïnegehalte, een zeer kalmerende werking heeft.
L-theanine werd in 1945 door Japanse wetenschappers geïsoleerd uit groene theebladeren. Even later ontdekte men dat L-theanine ook aanwezig is in zwarte thee en oolongthee.
Theanine is een aminozuur dat voorkomt in thee. Het heeft kalmerende effecten. De meeste onderzoeken zijn uitgevoerd bij een gepatenteerd product dat de naam Suntheanine® draagt. Het is van belang hierbij op te merken dat Suntheanine® uitsluitend de pure vorm van L-theanine bevat, en niet de 'D-vorm', die biochemisch gezien niet van belang is.
Onderzoeken bij dieren en in vitro-onderzoeken hebben laten zien wat er gebeurt wanneer L-theanine op een orale wijze wordt ingenomen. Na 30 contactminuten wordt het via de dunne darmwand opgenomen in het bloed. Vervolgens passeert het snel en gemakkelijk de bloed-hersenbarrière en komt het in de hersenen terecht. Een uur na de inname stijgt het L-theaninegehalte in de hersenen aanzienlijk, waarbij we na ongeveer vijf uur een piek zien. Het lijkt erop dat L-theanine zich niet ophoopt in ons lichaam, omdat het wordt afgebroken in het bloed, de lever en de hersenen. Binnen 24 uur wordt het via de urine volledig verwijderd uit ons lichaam.

Uit onderzoek blijkt dat Suntheanine® een positieve invloed uitoefent op de elektrische impulsgolven in de hersenen. Het heeft talloze gunstige effecten, zoals het vermogen om stress te verminderen.
Hersengolven worden onderverdeeld in alfa-, bèta-, gamma-, en thèta-golven. Alfa-golven worden over het algemeen beschouwd als een teken van ontspanning en oplettendheid. Bij vrijwillige proefpersonen die 50 tot 200 mg theanine hadden ingenomen, werden 40 minuten na de inname alfa-golven gegenereerd in de occipitale en pariëtale gedeeltes van de hersenen. Dit geeft een niet-slaperige vorm van ontspanning aan⁵.
Dit effect is te vergelijken met dat van een massage of een warm bad. Anders dan bij kalmerende middelen, beïnvloedt theanine ons vermogen om te denken niet. Onderzoek bij knaagdieren heeft aangetoond dat de stof het leervermogen en de geheugencapaciteiten stimuleert.
L-theanine is van invloed op de afgifte en de concentratie van verschillende neurotransmitters. Het verhoogt het dopaminegehalte, kan het serotoninegehalte ofwel verhogen, ofwel verlagen, en doet het gehalte aan gamma-aminoboterzuur (GABA) stijgen in de hersenen. Via L-theanine kunnen deze stoffen een bemiddelende rol spelen als het gaat om de beïnvloeding van het humeur (door een ontspannen en weldadig gevoel te creëren). Ook kunnen de stoffen tal van andere processen beïnvloeden, zo is gebleken uit het onderzoek bij dieren. Ze stimuleren bijvoorbeeld het geheugen en het leervermogen, en ze hebben een positieve invloed op de bloeddruk.
Omdat L-theanine zorgt voor een ontspannen en weldadig gevoel, zonder dat het de cognitieve vermogens aantast, heeft het een positief effect op het concentratievermogen en de besluitvaardigheid, met name bij mensen die onder stress staan. Het zorgt ervoor dat het leervermogen en het geheugen beter gaan werken. L-theanine kan eveneens de bloeddruk omlaag brengen en de stimulerende effecten van cafeïne afremmen doordat het de dopamine- en GABA-gehaltes doet stijgen, en doordat het de serotoninegehaltes in de hersenen doet toenemen.
Er is een onderzoek uitgevoerd waarbij het effect werd onderzocht van L-theanine op de perceptie van vermoeidheid. In het onderzoek werden 20 gezonde vrijwilligers tussen de 30 en 55 jaar getest die al meer dan een maand constant vermoeid waren, zonder dat er sprake was van een onderliggende ziekte. Gedurende zeven achtereenvolgende dagen kregen de proefpersonen ofwel een placebo, ofwel een proefoplossing met 200 mg Suntheanine®.
Vervolgens werden de respectievelijke behandelingen van beide groepen geruild. Een uur na elke inname werd er middels een elektro-encefalogram gekeken of er in de hersenen golven werden waargenomen. Voor- en na de elke periode van zeven dagen werd er een vragenlijst bijgehouden om de vermoeidheidssymptomen vast te leggen. Na zeven dagen van L-theanine-inname werd er een toename gemeten van alfa-golven en was er bij de meest nerveuze personen een afname van de vermoeidheidsscores te zien. Deze verschijnselen deden zich niet voor in de placebogroep. Deze resultaten lijken aan te tonen dat L-theanine de mentale ontspanning op effectieve wijze bevordert en het gevoel van vermoeidheid doeltreffend vermindert⁶.

Verbetert de kwaliteit van de slaap

L-theanine lijkt geen thèta-golven op te wekken in de hersenen. De stof leidt niet tot slaperigheid, en beïnvloedt de slaap niet rechtstreeks middels een kalmerend effect. Er is wel aangetoond dat het de kwaliteit en de diepte van de slaap (waaronder de droomfase) kan verbeteren, zonder dat de duur van de slaap wordt beïnvloed. Het geeft geen versuffend effect bij het ontwaken⁷. In een dubbelblind onderzoek bij 26 gezonde mannen (13 arbeiders die overdag werkten tussen de 25 en 36 jaar oud en 13 studenten tussen de 20 en 33 jaar oud) bleek dat de proefpersonen zich beter uitgerust voelden na het innemen van L-theanine dan na het innemen van een placebo.
Het onderzoek besloeg twee behandelperiodes van zes nachten, waarbij de eerste drie nachten als aanpassingsperiode werden beschouwd. Vervolgens werd er een dag niets ingenomen. Daarna werden de behandelingen in beide groepen omgekeerd. De proefpersonen kregen 200 mg L-theanine (4 tabletten van 50 mg Suntheanine®) of vier placebo's een uur voor het slapen gaan. Elke ochtend analyseerden ze hun slaap en beantwoordden ze vragen over hun humeur, hun vermogen om in te slapen en de kwaliteit van hun slaap. Vervolgens werden hun slaap- en ontwaakgewoontes geanalyseerd. Voor wat L-theanine en de placebo betreft werd er geen verschil geconstateerd in de behoefte om overdag te slapen, hetgeen bevestigt dat L-theanine geen slaperigheid veroorzaakt.

---

1- Lishmanov I.B. et al., Plasma beta-endorphin and stress hormones in stress and adaptation, Bull. Eksp. Biol. Med., 1987; 103: 422-424.
2- Darbinyan V. et al., Rhodiola rosea in stress induced fatigue a double blind cross-over study of a standardized extract SHR-5 with a repeated low-dose regimen on the mental performance of healthy physicians during night duty, Phytomedicine, 2000; 7: 365-371.
3- A double-blind, placebo-controlled pilot study of stimulating and adaptogenic effect of Rhodiola rosea SHR-6 extract on the fatigue of student caused by stress during examination period with repeated low-dose regimen, Phytomedicine, 2000; 7(2):78-8.
4- Shevtsov V.A. et al., A randomized trial of two different doses of a SHR-5 Rhodiola rosea extract versus placebo and control of capacity for mental work, Phytomedicine, 2003; 10: 95-105.
5- Mason R., M.S., “L-theanine boosts alpha waves, promote alert relaxation” Alternative complementary therapies, The official Journal of the Society of Integrative Medicine, vol. 7, n° 2, 91-94, April 2001.
6- Song C.H. et al., The effects of L-theanine - containing functional beverage on mental relaxation and fatigue perception, J. Korean Acad. Fam. Med., 2002; 23(5); 637-45.
7- Ozeki M. et al., “The effects of theanine on sleep with the actigraph as physical indicator”, Proceedings from the 50th Japanese society of physiological anthropology conference, 2003 Oct 25, presentation 1-2 Jpn. J. Physiologic anthropol., 2003; 8 (special issue 2) 26-7.