Q10: onmisbaar bij gebruik van statines

De vraag die we hier aan de orde willen stellen is niet of we al dan niet moeten doorgaan met het innemen van statines, of van andere reguliere of natuurlijke middelen, zoals gistextract van rode rijst. Wel willen we ons buigen over de vraag of de combinatie van deze middelen met het co-enzym Q10 zinvol kan zijn. Wanneer er statines voorgeschreven worden, dan blijkt de supplementinname van Co-Q10 (of eigenlijk van ubiquinol) in vele gevallen en om verschillende redenen bijna een noodzaak te zijn, aangezien hiermee de bijwerkingen kunnen worden bestreden.

Hoe komt het dat de inname van statines van invloed is op het Q10-gehalte?

Statines kunnen een natuurlijke oorsprong hebben (gistextract van rijst), of kunnen door uw arts worden voorgeschreven (simvastatine, pravastatine, atorvastatine, rosuvastatine). Het zijn effectieve bestrijders van lipides in het bloed. Het nadeel is dat zowel de natuurlijke statines als de statines uit de reguliere geneeskunst bijwerkingen hebben. Een daarvan is de vermindering van het CoQ10-gehalte in het bloed. Dit zou de spierpijn kunnen verklaren die optreedt als bijwerking van statines, of de cognitieve stoornissen die bij dieren optreden na een behandeling met statines.

Men schat dat 5 tot 10% van de mensen die statines gebruiken (volgens sommige studies zelfs 22%) leidt aan spierproblemen. Dit varieert van eenvoudige spierpijn tot rhabdomyolyse (versnelde spierafbraak).
Door het enzym HMG-CoA reductase te remmen, blokkeren statines niet alleen de aanmaak van cholesterol in de lever, maar remmen ze eveneens de aanmaak van het co-enzym Q10. Dit verklaart de daling van het gehalte van dit in vet oplosbare co-enzym in het bloed van personen die met statines worden behandeld. Ook gistextract uit rode rijst, policosanol en olie van rijstzemelen werken in op dit belangrijke enzym voor de lipidenstofwisseling. Op de langere termijn kunnen ook deze stoffen zorgen voor een daling van het Co-Q10-gehalte in het bloed.

Vanaf het begin van de jaren 90 van de vorige eeuw publiceerde cardioloog Peter Langsjoen van het Tyler Medical Center in Texas resultaten waarin duidelijk de mechanismen werden aangetoond die er toe leidden dat de inname van statines niet alleen zorgde voor een lager cholesterolgehalte, maar ook voor een verminderde lichaamseigen aanmaak van CoQ10. Dit vormde volgens Langsjoen een risicofactor voor hartziekten. CoQ10 is immers onmisbaar voor een goede werking van ons cardiovasculaire systeem.
In de jaren die hierop volgden, werd een tiental gecontroleerde testen uitgevoerd waaruit bleek dat de inname van statines leidde tot een aanzienlijke daling (19 tot 54%) in het bloed van CoQ10 ^1,2,3 en tot een storing in de werking van de mitochondriën.
Tijdens een onderzoek dat in 2012 werd uitgevoerd in het universitaire ziekenhuis van Praag, bleek dat na een 6 maanden durende inname van Q10 naast de inname van statines de spierpijn (myalgie) was afgenomen met 54% en de spierzwakte met 44%⁴.

Een onderzoek dat de daling van CoQ10 in het bloed bevestigt bij patiënten die statines gebruiken

Deense onderzoekers constateerden dat inname van simvastatine, een van de veelvuldig voorgeschreven medicijnen voor de verlaging van cholesterol, de glucosetolerantie verlaagde en het Q10-gehalte in het bloed deed dalen. De resultaten⁵ van hun onderzoek werden gepubliceerd in het blad American College of Cardiology. Ze toonden aan dat statines inderdaad voor miljoenen mensen die een verhoogd risico op hart- en vaatziekten hebben een gunstige werking uitoefenen. Echter, over het effect van statines op Q10, een belangrijke cofactor voor de mitochondriën, werd in de media voor de reguliere geneeskunst met geen woord gerept.
Dit onderzoek werd uitgevoerd bij 10 personen die gedurende ten minste een jaar simvastatine gebruikten en bij 10 gezonde proefpersonen. De deelnemers ondergingen orale tolerantietesten voor glucose, spierbiopsies van de skeletspieren en bloedanalyses.
Een veelvuldig voorkomende bijwerking van statines is spierpijn. Het achterliggende mechanisme voor deze klacht is nog niet bekend. De hypothese van onderzoekers is dat de vermindering van het Q10-gehalte in de skeletspieren het vermogen zou kunnen aantasten van de oxidatieve fosforylering in de mitochondriën.
In de groep van patiënten die simvastatine innam, hadden vier personen last van spierpijn.
Onderzoeker constateerden dat de proefpersonen die behandeld werden met simvastatine eveneens een veel hoger glucosegehalte hadden tijdens de orale glucosetolerantietesten dan de controleproefpersonen die geen simvastatines innamen. Daar komt nog bij dat de uit de vergelijking van de weefselbiopten bleek, dat het vermogen voor oxidatieve fosforylering bij patiënten die simvastine gebruikten was afgenomen. Dit leek de spierpijn en de belemmering voor het uitvoeren van trainingsarbeid te verklaren. Dit zijn twee veelgehoorde klachten bij gebruikers van statines.

Q10 voor het remmen van ontstekingen en oxidatieve stress bij patiënten die statines gebruiken en die lijden aan coronaire stenose

Uit de resultaten van een gerandomiseerde test⁶, die is verschenen in Nutrition Journal, bleek dat de inname van 300 mg Q10 per dag bij personen met coronaire aandoeningen die statines innamen ontstekingen verminderde en de activiteit van antioxiderende enzymen deed toenemen. Een hoge mate van oxidatieve stress kan in combinatie met chronische ontstekingen namelijk bijdragen aan het ontstaan van cardiovasculaire aandoeningen.
Taiwanese onderzoekers gaven 12 weken lang 300 mg Q10 of een placebo aan 42 mannen en vrouwen die leden aan een coronaire stenose en die ten minste gedurende een maand behandeld werden met statines. Aan het begin en aan het eind van het onderzoek werd bloed afgenomen. Dit bloed werd onderzocht op: het CoQ10-gehalte, het vitamine E-gehalte, markers voor ontstekingen (C-reactief proteïne, TNF-alfa-factor, interleukine-6) en de activiteit van antioxiderende enzymen, zoals superoxide dismutase (SOD), catalase en glutathion peroxidase.
Bij de proefpersonen die CoQ10 hadden gekregen, observeerden de onderzoekers een daling van het interleukine-6-gehalte en het TNF-alfa-gehalte. Dit geeft een daling van het ontstekingsniveau aan. Daarnaast hadden deze proefpersonen in vergelijking tot de placebogroep significant hogere SOD-, catalase, glutathion peroxidase en vitamine E-waarden.
De onderzoekers concludeerden dat de 'patiënten met coronaire aandoeningen profijt zouden kunnen hebben van de supplementinname van het co-enzym Q10, aangezien daarmee het antioxiderende vermogen en de ontstekingsremmende activiteit tijdens de inname van statines zou kunnen worden vergroot'.
In een wat ouder onderzoek ⁷ werd reeds aangetoond dat de inname van CoQ10 de functie van het endotheel kon verbeteren bij patiënten met diabetes die statines namen. In dit 12 weken durende dubbelblinde onderzoek bij 23 diabetici met type 2 diabetes die statines namen, had de dagelijkse inname van 200 mg CoQ10 een verbeterde werking van het endotheel tot gevolg doordat het de schadelijke effecten van oxidatieve stress in de bloedvaten verminderde.
De daling van het CoQ10-gehalte in het lichaam door het gebruik van statines brengt dan ook de nodige problemen met zich mee: het zorgt voor een daling van het energieniveau in de cellen en een aanzienlijke vermindering van de bescherming tegen oxidatieve schade. Hierdoor kunnen het DNA, de vetten en de eiwitten beschadigd raken, waardoor het verouderingsproces en de daarbij behorende aandoeningen zich sneller kunnen ontwikkelen.
Om dit te voorkomen is de inname van Q10 een goede stap. Er dient bij voorkeur gekozen te worden voor de gereduceerde vorm van Q10, ubiquinol genaamd. In ons lichaam bestaat 90% van de CoQ10 uit deze gereduceerde vorm. Daar komt bij dat de inname van deze gereduceerde vorm zorgt voor een directe toename van het Q10-gehalte in het plasma. Wanneer Ubiquinol namelijk in de gereduceerde vorm wordt aangeboden, hoeft het lichaam deze stof niet meer om te zetten. Zodra Ubiquinol oraal is ingenomen, kan het worden gebruikt in het proces van celademhaling en de aanmaak van energie. Dit in tegenstelling tot de traditionele vorm van CoQ10 (in de vorm van ubiquinone), die eerst door enzymen moet worden afgebroken.
Aangezien statines het CoQ10-gehalte doen dalen, en CoQ10 een belangrijke rol vervult voor onze hart- en bloedvaten is de supplementinname van ubiquinol in een dosering van 100 tot 200 mg per dag zeer aan te raden, zeker voor iedereen die statines gebruikt.

---

1- Hargreaves IP et al. The effect of HMG-CoA reductase inhibitors on coenzyme Q10: possible niochemical/clinical implications. Drug Safe 2005;28:659-676.
2- Folkers K et al. Lovastatin decreases coenzyme Q10 levels in humans. Proc Natl Acad Sci USA 1990;87:8931-8934.
3- Ghirlanda G et al. Evidence of plasma CoQ10-lowering effect by HMG-CoA reductase inhibitors : a double-blind, placebo-controlled study. J Clin Pharmacol 1993;33:226- 229.
4- Zlatohlavek et al. The effect of coenzyme Q10 in statin myopathy. Neuroendocrinology Letters 2012;33(Suppl.2): 98-101.
5- Larsen S1, Stride N, Hey-Mogensen M, Hansen CN, Bang LE, Bundgaard H, Nielsen LB, Helge JW, Dela F. Simvastatin effects on skeletal muscle: relation to decreased mitochondrial function and glucose intolerance. J Am Coll Cardiol. 2013 Jan 8;61(1):44-53. doi: 10.1016/j.jacc.2012.09.036.
6- Lee BJ, Tseng YF, Yen CH, Lin PT1. Effects of coenzyme Q10 supplementation (300 mg/day) on antioxidation and anti-inflammation in coronary artery disease patients during statins therapy: a randomized, placebo-controlled trial. Nutr J. 2013 Nov 6;12(1):142. doi: 10.1186/1475-2891-12-142.
7- Hamilton SJ1, Chew GT, Watts GF.Coenzyme Q10 improves endothelial dysfunction in statin-treated type 2 diabetic patients. Diabetes Care. 2009 May;32(5):810-2. doi: 10.2337/dc08-1736. Epub 2009 Feb 19.